Frans Snijders, Keukenstuk
Wallraf-Richartz-Museum, Keulen
From the museum website
Ieder voorjaar duiken ze op. De in ontwapenende huisvlijt vervaardigde bordjes met Asperges te koop, Hier Spargel of aanbevelingen van gelijke strekking. De asperge is een bijzonder streekproduct en dat wordt niet onder stoelen of banken gestoken. Het witte goud wordt ze eerbiedig genoemd of De koningin der groenten en in haar oogsttijd zijn er legio restaurants die deze majesteit eren met heerlijke gerechten. Asperge is één van de belangrijkste tuinbouwproducten van Limburg. Limburgs witte goud geniet internationale faam en de teelt en veredeling ervan is economisch van belang. Limburgers zijn trots op hun koningin en zetten haar graag op tafel voor gasten, voor eigen culinair genoegen of in de wetenschap dat liefde door de maag gaat. Wat betreft het laatste heet de kans op succes groot te zijn, want asperge wordt al sinds mensenheugenis geroemd als afrodisiacum.
Asperges prikkelen dus de zinnen en strelen tong en oog. Het laatste geldt zeker voor de schilderkunst van de zeventiende eeuw. Een prachtig overzicht van de verbeelding van de koninklijke groente uit die periode is te zien in het Limburgs Museum in Venlo. Onder de titel Asperges in olieverf – Een koninklijke groente in de zeventiende eeuw worden dertig werken van grote en kleine meesters getoond. Ze zijn afkomstig uit belangrijke particuliere en openbare collecties uit binnen- en buitenland. Het is voor het eerst en wellicht ook voor het laatst dat een dergelijke overzichtstentoonstelling wordt samengesteld. De expositie wordt gecompleteerd met een bijzondere verzameling historische kookboeken en kruidenboeken afkomstig uit de Universiteitsbibliotheek van Wageningen.
In de zestiende eeuw verschijnen asperges voor het eerst op schilderijen in voorstellingen geïnspireerd op de Bijbel. Het bijbelse verhaal is de aanleiding om een scène uit het dagelijks leven weer te geven. Een keuken met asperges en andere groente bijvoorbeeld. Ook in allegorieën en mythologische verhalen worden asperges afgebeeld. Zo start een reeks schilderijen rond aarde en vruchtbaarheid met het werk van Jan Brueghel de Oude (1568-1625) en wordt ze onder meer voortgezet door zijn zoon Jan Brueghel de Jonge (1601-1678). In de zeventiende eeuw worden gebeurtenissen uit het dagelijks leven tot onderwerp gekozen. In marktstukken en keukenstukken komen asperges regelmatig voor. Bijzonder zijn onder meer de indrukwekkende schilderijen van Frans Snijders (1579-1657), een tijdgenoot van Peter-Paul Rubens. Daarnaast ontstaat in de Gouden Eeuw het stilleven. In combinatie met asperges worden andere groenten en wild afgebeeld. Ook vissen en levende dieren zoals honden, katten, apen zijn veelvuldig te vinden. Op de tentoonstelling zijn stillevens te zien van Adriaen van Utrecht (1599-1652), Samuel Hoffmann (1591/1592-1648) en Jan Pauwel Gillemans (1618-na 1675). Uiteindelijk ontstonden ook werken waarin asperges de hoofdrol vervullen. De mooiste voorbeelden zijn van de hand van Adriaen Coorte (circa 1665-circa 1707).
Publication
Bij de tentoonstelling verschijnt onder redactie van conservator dr. Barbara Kruijsen een publicatie waarin het fenomeen asperge vanuit verschillende invalshoeken wordt belicht. Drs. Fred G. Meijer vertelt over de kunsthistorische ontwikkeling van de verbeelding van asperges door oude meesters. Dr. Willem Brandenburg gaat in op de botanische geschiedenis van de teelt van asperges en drs. Liesbeth Missel publiceert nieuw onderzoek over asperges in kruidenboeken. Culinair journaliste Anne Scheepmaker bespreekt een aantal historische recepten voor asperges en hun context binnen kookboeken. In de publicatie zijn alle geëxposeerde werken afgebeeld en besproken (fullcolour).