On the occasion of the of its twenty-year anniversary, the Museum Kurhaus Kleef presents and exhibition that unites the past with modern times. Although they are separated by 400 years, the exhibition Hendrick Goltzius & Pia Fries combines two main collections of the museum for the first time.
The collection of the Museum Kurhaus Kleve comprises ca. 100 copper engravings by Goltzius from the collection. These are the point of departure in an exhibition that combines the work of Dutch sixteenth-century mannerist with the work of the international renowned artist Pia Fries from Switzerland (born in 1955).
Hendrick Goltzius (1558-1617 ), Marcus Curtius, 1586
Museum Kurhaus Kleef
Information from the museum’s website (in Dutch), 11 October 2017
Hendrick Goltzius: Proteus
Hendrick Goltzius (Bracht am Niederrhein 1558-1617 Haarlem) behoort tot de belangrijkste kopergraveurs, tekenaars, schilders en uitgevers van zijn tijd. Al tijdens zijn leven ontving hij voor zijn opvallende kopergraveerkunst, die zowel stilistisch verfijnd als technisch virtuoos was, grote waardering en genoot hij een uitzonderlijke reputatie. Nadat Goltzius in 1582 met de oprichting van een eigen grafische uitgeverij in Haarlem onafhankelijk werd, zette hij als bekwaam uitgever en handig zakenman de Europese markt voor drukgrafiek totaal op zijn kop. Als gevolg van de massale verspreiding promoveerde zijn werk tegen het einde van de zestiende eeuw tot katalysator van belangrijke artistieke innovaties.
Goltzius’ werk getuigde van een onnavolgbare virtuositeit en een vermogen om te veranderen. Karel van Mander duidde hem aan als Proteus, de zeegod uit de Griekse mythologie die de gave bezat om telkens van gedaante te wisselen. Net als hij had Goltzius het talent om zich met welke stijl dan ook vertrouwd te maken. Goltzius’ oeuvre bestaat derhalve uit een verbluffende synthese van eigen en vreemd, van nieuw en oud, van de kunst uit het noorden en uit het zuiden.
Met werken zoals de zogenoemde Meestergravures, zes scènes uit het leven van Maria, die in de stijl van Albrecht Dürer, Lucas van Leyden en Parmigianino zijn gegraveerd, bewees Goltzius te beschikken over een kameleonachtige vaardigheid om zich stijlen en technieken toe te eigenen, waarbij hij zich niet beperkte tot pure nabootsing, maar zich ten doel stelde zijn voorbeelden te overtreffen. In zijn expliciete Verwandlungskunst (kunst van de metarmorfose) toont Goltzius zich als een kunstenaar die over de kunstgeschiedenis in haar volle omvang reflecteert en die aanvankelijk achter de werken van anderen verdwijnt, om tenslotte als een volmaakt expert uit hun schaduw naar voren te treden.
Naast centrale werken van Goltzius worden ook werken van zijn leerlingen en tijdsgenoten tentoongesteld, namelijk Jan Harmensz. Muller (1571–1628), Jan Saenredam (1565–1607), Jacques de Gheyn II. (1565–1629) en Jacob Matham (1571–1631).
Pia Fries: Polymorphia
Pia Fries is één van de grootste schilderessen van onze tijd, wiens werk in internationale kunstmusea over de hele wereld te vinden is. In 2017 werd zij als eerste kunstenares met de Gerhard-Altenbourg-Preis onderscheiden, die vooraanstaande levenswerken van hedendaagse kunstenaars beoordeelt. Als toelichting noemde het curatorium haar o.a. een Vertreterin der reinsten Malerei (vertegenwoordigster van de zuiverste schilderkunst). Een bijzondere creatieve omgang met kleur zou haar doen uitblinken.
In haar oeuvre citeert Pia Fries voorbeelden uit de kunst- en cultuurgeschiedenis. De motieven die ze daarin aantreft verwerkt ze dynamisch in haar furieuze, abstracte schilderkunst. Sinds 2010 houdt ze zich met fragmenten uit de kopergravuren van de maniëristische kunstenaar Hendrick Goltzius bezig. Aan het begin wijdde ze zich aan zijn iconische Fahnenschwinger (1587), de, als het ware, paraderende afbeelding van een jonge vlaggendrager aan het front van een leger, wiens wapperende vlag meer dan tweederde van de afbeelding inneemt.
Onlangs ligt haar focus op de Himmelstürmer (hemelbestormers; 1588), een serie van vier kopergravuren met de mythologische gedaanten Tantalus, Icarus, Phaëton en Ixion, die bij Goltzius in een momentopname van het vallen in een tuimelende strijd met de aantrekkingskracht van de aarde afgebeeld zijn. Alle associaties die daarmee gepaard gaan – verlies, pijn of dood, maar ook ongedwongenheid of onafhankelijkheid – versterkt ze met behulp van de middelen in haar schilderkunst.
‘Dat is voor mij het vormende, scheppende proces, dat ‘Polymorphia’ betekent: ik neem dat wat al tot symbool geworden is, bekijk het vanuit mijn hedendaagse visie en laat het ‘nieuw worden’’, zegt Pia Fries.
Oud en nieuw gaan in haar schilderijen een productieve verbinding aan, ze slingeren oude werken in één klap in een nieuwe, moderne zienswijze vol schilderachtige woede, krachtige kleuren en radikale uitdrukking. Pia Fries wijdt zich aan aspecten zoals de arcering van de kopergravures, het ritme van de afbeeldingen, de anatomie van de lichamen of aan het losbarsten van sterke emoties – zoals bijvoorbeeld de angst van de afgebeelden in het moment van het vallen. Ze ontwikkelt haar schilderijen uit de kleuren en uit de lijnen. Concrete afbeeldingen buiten beschouwing latend, creërt ze intensieve kleurlichamen en lijnen, die uit of juist in het schilderij leiden en visualiseert krachten, die naar binnen of naar buiten dringen.
Op haar schilderijen, die afhankelijk van het formaat ook wel eens op de grond liggen, werkt ze met penselen, spatels, messen, kammen of harken. Kleur giet ze doelgericht of maakt ze kleurpasta’s van. Op gedroogde gedeelten schraapt ze de verf er (deels) weer af of bekrast het met een mes – om de essentie tevoorschijn te brengen. Driedimensionaal werkende kleurgebieden combineert ze met lege vlakken en vult deze met zeefdruk-elementen en collagetechnieken aan.
Pia Fries studeerde van 1977 tot 1980 aan de Kunstgewerbeschule Luzern en van 1980 tot 1986 aan de Kunstakademie Düsseldorf. In 1986 werd ze Meisterschülerin (meesterleerlinge) van Gerhard Richter. Sindsdien is ze hoogleraar, eerst in Düsseldorf, later in Karlsruhe, Berlijn en momenteel in München. Ze woont en werkt in Düsseldorf.
Catalogus
Bij de tentoonstelling Hendrick Goltzius en Pia Fries: Proteus en Polymorphia verschijnt een rijkelijk geïllustreerde catalogus met essays van Deborah Bürgel (Staatliches Museum Schwerin), Ory Dessau (freelance curator, Berlijn), Veronika Hebben (Niederrheinisches Museum Kevelaer), Valentina Vlašić (Museum Kurhaus Kleef) en Eva-Maria Willemsen (freelance kunsthistoricus, Kempen).