 |
 |
| Aert Schouman, Portret van Cornelis van Lill, zijn kleinzoon en de schilder zelf, 1735 Paneel, 49,2 x 45,7 cm. |
Joris Ponse, Stilleven met bloemen en vruchten en een dode haas Paneel, 93,5 x 77 cm. |
 |
| Aert Schouman, Drie behangselontwerpen met scènes uit ‘Il Pastor Fido’ Aquarel en gouache, 263 x 448 (middenvlak) en 206 x 59 (smalle delen) mm. |
Museum press release, 9 March 2005
Het Dordrechts Museum heeft bijzondere werken van Aert Schouman en Joris Ponse aangekocht. Niet eerder werd de collectie 18de-eeuwse schilderkunst in het museum in zo’n korte tijd zo sterk verrijkt. De aanwinsten zijn alle drie uniek en kenmerkend voor de 18de-eeuwse kunst in Dordrecht. Rond de nieuwe aanwinsten organiseert het Dordrechts Museum van 12 maart t/m 28 augustus 2005 een speciale tentoonstelling. Van Aert Schouman (1710-1792), een van de belangrijkste schilders uit de 18de eeuw, is een uniek portret aangekocht van de garenkoopman en verzamelaar Cornelis van Lill, geschilderd in 1735. Ook is er een tekening van Schouman verworven met een ontwerp voor een behangsel. Van Joris Ponse (1723-1783), een belangrijke leerling van Schouman, is bovendien een fraai bloemstuk aangekocht. Dit stilleven van Ponse is uit particulier bezit opgedoken en kon via de kunsthandel aangekocht worden met steun van de Vereniging Rembrandt. Het portret is door bemiddeling van veilinghuis Christie’s Amsterdam eveneens uit particulier bezit aangekocht.
Joris Ponse
Hoewel er tegenwoordig nauwelijks werk van Joris Ponse bekend is (in openbare Nederlandse collecties bevond zich nog geen werk van hem), was hij in zijn tijd een belangrijke en veelgevraagde schilder. Hij was de belangrijkste leerling van Aert Schouman die ervoor gezorgd heeft dat de decoratieve schilderkunst in Dordrecht werd ‘doorgegeven’ aan een volgende generatie schilders die rond 1800 werkzaam was. Ponse had een groot aantal leerlingen, waarvan Abraham van Strij en Willem van Leen de bekendste zijn. Hij schilderde voornamelijk vogels, bloemen en vruchten. Het zeldzame bloemstilleven, een schoorsteenstuk, is vorig jaar ontdekt en kon met steun van de Vereniging Rembrandt voor € 56.000,- worden aangekocht. Directeur Peter Schoon: “de aanwinst sluit prachtig aan bij de stillevens van Ponses leerlingen in het Dordrechts Museum. Dit zeldzame bloemstuk is bovendien ook van belang voor de collectie Nederland: dat is ook de reden dat de Vereniging Rembrandt heeft meebetaald.”
Aert Schouman
De Dordtse kunstenaar Aert Schouman was een veelzijdig kunstenaar die niet alleen stillevens, genrestukken, historiestukken en portretten schilderde, maar ook talloze tekeningen, etsen en gravures in mezzotint vervaardigde. Daarnaast beschilderde hij niet alleen complete behangsels, maar hij graveerde ook glazen en decoreerde allerlei voorwerpen, van waaiers en snuifdozen tot de glaasjes van een toverlantaarn. Zijn werk vormt een belangrijk onderdeel van de collectie 18de-eeuwse schilderkunst in het Dordrechts Museum. Schoumans portret van Cornelis van Lill is voor € 38.500,- aangekocht. Volgens Schoon: “het is een belangrijke aanvulling op het veelzijdige werk van de vooraanstaande 18de-eeuwse kunstenaar in de collectie en een goed voorbeeld van Schoumans kwaliteiten als portretschilder.”
Het verzamelaarsportret
Het schilderij van Cornelis van Lill is meer dan alleen een portret. Het is een uniek document. De geportretteerde is een grote kunstverzamelaar en mecenas uit Dordrecht. Sander Paarlberg, conservator oude kunst: “dit verzamelaarsportret geeft nieuwe inzichten in de relaties van Schouman met zijn opdrachtgevers en de positie van de kunstenaar. Het bijzondere van dit portret is dat niet alleen Van Lill en zijn kleinzoon zijn weergegeven, maar dat de schilder ook zichzelf heeft afgebeeld. We kennen geen andere geschilderde portretten waarop een schilder zich zo met een verzamelaar heeft afgebeeld”. Van het schilderij was al een getekende voorstudie bekend. Er werd altijd verondersteld dat het schilderij verloren was gegaan. Na het opduiken van het schilderij uit particulier bezit, bleek dat er opmerkelijke verschillen zijn tussen de voorstudie en het uiteindelijke portret. Het portret en de voorstudie zijn op de tentoonstelling in de context van het oeuvre van Schouman te zien.
Cornelis van Lill
Cornelis van Lill had een kwalitatief hoogstaande verzameling met werken van onder andere Rubens, Jan Steen, Jan Brueghel, Quinten Massijs en Frans van Mieris. Verder was hij een belangrijke opdrachtgever van zowel Aert Schouman als van zijn leermeester Adriaan van der Burg. Een van de duurste stukken uit zijn verzameling was een genrestukje van Adriaan van der Burg waarop een slapende dronken meid is afgebeeld. Dit schilderij bleek zich sinds 1997 al in de collectie van het Dordrechts Museum te bevinden.
Op de tentoonstelling is aan de hand van schilderijen en meubels een ‘reconstructie’ te zien hoe de verzameling van Van Lill er uit zou hebben gezien in zijn huis. Zo wordt een beeld gecreëerd van een 18de-eeuwse verzameling. Ook zullen alle getekende portretten van Van Lill te zien zijn, en documenten die betrekking hebben op het portret of op zijn verzameling.
Schoumans ‘Il Pastor Fido’ ontwerptekeningen
Naast het stilleven van Ponse en het portret van Cornelis van Lill is het Dordrechts Museum erin geslaagd ook enkele tekeningen van Aert Schouman te verwerven. Het betreft drie ontwerpen voor behangselschilderingen met scènes uit Il Pastor Fido, het herderspel van Guarini uit 1589, dat ook in de 18de eeuw nog populair was. Op de twee smalle behangselvlakken zijn voorstellingen te zien van Silvio en Linco en Silvio die zijn hond Melampo terugvindt. Het grote middenvlak stelt de bruiloft van Mirtillo en Amaryllis voor. De tekeningen zijn afkomstig uit de vorig jaar bij Sotheby’s geveilde Unicorno collectie en waren in 1994-1995 te zien in het Dordrechts Museum op de tentoonstelling Kleur & raffinement: tekeningen uit de Unicorno collectie. De tekeningen zijn aangekocht voor € 10.000,- met steun van de Stichting Dordrechts Museum 1842-1992. Op grond van de gedetailleerde uitwerking kan worden aangenomen dat de tekeningen bedoeld zijn als presentatietekeningen voor de opdrachtgever. De ontwerpen getuigen van de typisch 18de-eeuwse belangstelling voor decoratieve schilderkunst die in het Dordrechts Museum fraai vertegenwoordigd is met behangsels van Schouman en Van Strij.
Publicatie
Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt in het Bulletin van het Dordrechts Museum een groot artikel over De koopman en de kunstenaar – Aert Schouman schildert Cornelis van Lill, verkrijgbaar in de museumwinkel voor 3,40 Euro.