Information from Rijksmuseum Twenthe (in Dutch),
24 August 2015
Rembrandt bepaalde met zijn grove verfstreken en donkere tinten het karakter van de Hollandse schilderkunst in de 17de eeuw. Althans, dat denken we nu. Maar eind 17de eeuw ontstond er een nieuw schoonheidsideaal dat werd bepaald door perfecte composities, geïdealiseerde figuren en een helder en kleurrijk palet. De belangrijkste verbreider van dit klassieke ideaal was Gerard de Lairesse: gevierd in zijn eigen tijd, verguisd in de 19de eeuw, omdat zijn werk niet voldeed aan het nationale zelfbeeld. Met Beauty Rules – de eerste aan Gerard de Lairesse gewijde monografische tentoonstelling – wil RMT deze miskenning ongedaan maken en De Lairesse zijn prominente plek in de kunstgeschiedenis teruggeven die hij verdient.
1665 Revolutiejaar
1665 is een artistiek revolutiejaar. In dat jaar arriveert een kleine, Franstalige man met een mismaakt gezicht in Amsterdam. Het is de schilder Gerard de Lairesse (1640-1711), die zijn geboortestad Luik heeft moeten ontvluchten na een fatale vechtpartij. Kort na zijn aankomst in de stad bezoekt hij zijn beroemde collega Rembrandt van Rijn in diens atelier. Rembrandt schildert in grove verfstreken zijn portret, waarin het door syfilis aangetaste gelaat van De Lairesse niet mooier is gemaakt dan het is.
Nieuw schoonheidsideaal
Het portret documenteert niet alleen een ontmoeting tussen twee geniale kunstenaars: het is de ontmoeting tussen twee artistieke werelden, tussen twee visies op de werkelijkheid. Zou Rembrandt hebben vermoed dat De Lairesse al gauw de meest gevierde en gevraagde schilder van Amsterdam zou worden? En zou hij hebben kunnen bevroeden dat die voor hem poserende, mismaakte jongeman zou uitgroeien tot de felste criticus van zijn werk en de verbreider van een nieuw schoonheidsideaal?
Bejubeld
Tussen 1665 en 1690 schildert De Lairesse voor de schatrijke Amsterdamse regenten honderden historiestukken, portretten, wanddecoraties, plafondstukken en toneeldecors. De onderwerpen die De Lairesse verbeeldt, zijn bijna altijd ontleend aan de antieke mythologie en geschiedenis. Zijn composities zijn perfect, zijn figuren sterk geïdealiseerd en zijn palet is helder en kleurrijk. Hij paart een uiterst verfijnde stofuitdrukking aan het grote gebaar van de klassieke meesters van de Italiaanse Renaissance en het Franse Classicisme. Bij zijn leven wordt hij alom bejubeld als de ‘Hollandse Poussin’, zijn stijl wordt door andere schilders bewonderd en nagevolgd.
Verguisd
Maar roem is vergankelijk en de kunstgeschiedenis niet altijd rechtvaardig: de schilderijen en de schoonheidsidealen van De Lairesse zijn sinds de 19de eeuw in de kunsthistorische overzichtswerken verguisd of zelfs geheel weggelaten. Zijn ‘geïmporteerde’ classicisme paste niet bij het nationale zelfbeeld, zoals dit in de ‘volkse’ kunst van schilders als Hals, Steen en Vermeer tot uitdrukking kwam.
Maakbare schoonheid
In Beauty Rules wordt aan de hand van tientallen schilderijen, tekeningen en prenten het artistieke wereldbeeld van Gerard de Lairesse geïllustreerd. Een wereldbeeld waarin schoonheid maakbaar is en onderwerpen verheven dienen te zien. De Lairesse komt in de tentoonstelling zelf aan het woord via verschillende tractaten van zijn hand waarin hij de rationele regels voor de maakbare schoonheid optekende. Met deze tentoonstelling wil RMT laten zien dat het werk en de artistieke visie van De Lairesse een centrale plek verdienen in de canon van de Hollandse kunst van de Gouden Eeuw.
In Memoriam Bob van den Boogert
De tentoonstelling ‘Beauty Rules’ is een initiatief van Bob van den Boogert, gerenommeerd kenner van het werk van o.a. Rembrandt en Gerard de Lairesse. In het voorjaar van 2015 is Bob tot ieders groot verdriet onverwachts overleden. Bob heeft zich het afgelopen met een ongekend enthousiasme en plezier ingezet om deze eerste overzichtstentoonstelling te realiseren. Het was altijd al zijn langgekoesterde wens een monografische tentoonstelling over Gerard de Lairesse te maken. Rijksmuseum Twenthe heeft besloten om in nauwe samenspraak met de familie, vrienden en collega’s van Bob zijn laatste ambitieuze project ten uitvoer te brengen. ‘Beauty Rules’ is daarmee een hommage aan Bob van den Boogert.