CODART, Dutch and Flemish art in museums worldwide

Beeldhouwkunst voor de Beeldenstorm

Sculpture before iconoclasm Exhibition: 12 May - 9 September 2007

Anonymous Utrecht sculptor, Unknown saint, ca. 1460-70. Utrecht, Centraal Museum

Anonymous Utrecht sculptor
Unknown saint or apostle, ca. 1460-70
Utrecht, Centraal Museum

Location

Nicolaikerk
Nicolaaskerkhof 8
NL-3512XC Utrecht

Museum information

A selection of the medieval sculpture in the museum collection is on display in the church of St. Nicholas, adjoining the Centraal Museum. Utrecht was main center in the Netherlands for the production of church sculpture in the late Middle Ages; many of the objects that survived the iconoclastic riot of 1566 and the removal of decorations from the churches in 1580 have found their way to the municipal art collections.

Het Centraal Museum Utrecht presenteert vanaf 12 mei 2007 een selectie uit de collectie middeleeuwse sculptuur in de Nicolaïkerk. Tot 1550 was Utrecht de grootste stad van de Noordelijke Nederlanden en kende een bloeiende beeldhouwkunst. Door beeldenstormen, natuurrampen en stadsvernieuwing ging veel van de Utrechtse middeleeuwse beeldhouwkunst verloren, maar er is ook veel behouden gebleven. Later teruggevonden beeldhouwwerk behoort nu tot de collectie van het Centraal Museum. Een deel hiervan wordt vanaf 12 mei gepresenteerd in de Nicolaïkerk naast het Centraal Museum.

Utrecht cultureel centrum van noordelijke Nederlanden

De tientallen kerken, kapellen en kloosters in Utrecht besloegen ongeveer een derde van het stedelijke grondgebied. De oude kerkgebouwen getuigen nog van de bloei en rijkdom die de stad ooit kende. De bisschopszetel maakte Utrecht niet alleen tot een kerkelijk, maar ook tot een politiek en economisch centrum. De grote rol van de kerk maakte Utrecht tot een bloeiend centrum voor de kunstnijverheid. Onder bisschop David van Bourgondië (1456-1496), bereikte de kunstproductie haar hoogtepunt. De rijke geestelijkheid, maar ook de adellijke families en welgestelde burgerij lieten hun godsvrucht en hun sociale status zien door schenkingen aan de kerken.

Bloei van de Utrechtse beeldhouwkunst

De vijftiende eeuw was de Gouden Eeuw van de Utrechtse beeldhouwkunst. De invloed van enkele uitzonderlijk goede meesters en hun ateliers is door heel Europa merkbaar. De belangrijkste meesters zijn Adriaan van Wesel (ca.1417- ca.1490), Jan van Schayk (werkzaam ca.1494 -1523) en een onbekende kunstenaar die wordt aangeduid als de “Meester van de Utrechtse Stenen Vrouwenkop” (werkzaam ca. 1490 – 1525). De vloeiende slanke stijl van de gotiek is in de Utrechtse sculptuur van deze periode terug te vinden.

Beeldenstorm

De Beeldenstorm van 1566 zorgde voor een eerste golf van vernieling van kerkelijke objecten. In 1580 werd de rooms-katholieke eredienst verboden. De gebouwen werden in beslag genomen. Sommige kregen een protestantse of een niet-religieuze bestemming. Andere kwamen leeg te staan en werden voor de sloop verkocht. Bouwstenen werden hergebruikt, maar onbruikbaar materiaal werd als afval achtergelaten, waaronder veel beeldhouwwerk. Bij opgravingen op het Domplein in de negentiende en twintigste eeuw werden juist hier veel objecten teruggevonden die vervolgens in de collectie van het Centraal Museum zijn opgenomen. De ruim 800 sculpturen in de collectie zijn vaak stukgeslagen fragmenten van beelden. Beschadigd of niet, de collectie geeft een overzicht van de middeleeuwse sculptuurproductie in Utrecht en een indruk van het rijke verleden van de stad.