CODART, Dutch and Flemish art in museums worldwide

Collenius’s vrouwen

Collenius's women Exhibition: 20 September 2002 - 8 June 2003

From the museum website

Hermannus Collenius (1650- 1723) werd in Kollum geboren als zoon van een goudsmid Peter Douwes. De schilder kreeg de naam van moeders grootvader Hermannus Collenius, die als predikant in Kollum had gestaan. Na het overlijden van zijn ouders maakte Collenius op 16-jarige leeftijd voor het eerst zijn testament op, mogelijk vanwege een reis naar Italië. In 1669 was hij in Groningen en kort daarop in Amsterdam. Rond 1680 was Collenius werkzaam op de borg Nienoord bij Leek in het zuidwesten van de provincie Groningen. Hij beschilderde voor de borgheer enkele zalen en maakte talloze portretten.

In 1685 vertrok Collenius naar Groningen. Om toegang tot de stads- en gildenrecht te krijgen schonk hij het stadsbestuur een groot allegorisch schilderij. Dit maakte Collenius tot een gevierd schilder. Hij portretteerde talloze jonkers en patriciërs en het provinciehuis in Groningen werd verrijkt met een drietal schoorsteenstukken van zijn hand. Collenius was zeer bedreven in allegorische schilderingen, een genre dat in zijn tijd zeer gewaardeerd werd.

In de tweede helft van de 17e eeuw werd het gebruikelijk om een mooie kamer van het huis te voorzien van wandvullende schilderijen. Aan de oostzijde van de Oude Boteringestraat stond het Huis met de Dertien Tempels. Het pand ontleende zijn naam aan de Gotische opbouw met dertien stenen kantelen. Een van de kamers van het huis werd de ‘Collenius kamer’ genoemd en werd geheel voorzien van het werk van Collenius. Het plafond heeft het thema de Verheerlijking van de vrouw en zette de toon voor de hele kamer. In het centrale deel kijkt de toeschouwer in een wolken-hemel. Een vrouw zittende op een wolk wordt verwelkomd door een andere vrouw en ontvangt een lauwerkrans van twee putti. Dit alles wordt gadegeslagen door de goden Juno met haar pauw en Jupiter met zijn adelaar. De randen van het plafond zijn versierd met ranken en putti in de hoeken. Aan de wanden hingen zes grote schilderingen met weergaven van verhalen uit de Grieks- en Romeinse traditie met vrouwen in de hoofdrol.

Deze schilderingen dienden vaak tot lering en vermaak van de welgestelde families die de huizen betrokken. Er werd een grote nadruk gelegd op deugdzaam gedrag. In de schilderingen aan beide zijde van de schoorsteenmantel werden scènes uit het verhaal van Cloelia verbeeld. Zij was een Romeinse patriciersdochter en werd aan de Etruskische koning Porsenna in gijzeling gegeven. Dankzij haar dapperheid kon zij zichzelf en een aantal andere gijzelaars vrijpleiten.

In 1706 werd het Huis met de Dertien Tempels door een uit het stadspatriciaat stammende echtpaar, Theodorus van Brunsvelt en Margaretha Jacomina Emmius, gekocht en gerestaureerd. De dertien ‘tempels’ aan de gevel werden gesloopt maar de deur en oude naam bleven bewaard. In 1969 werd een viertal schilderijen en het plafond van het Huis met de Dertien Tempels door een Amerikaans echtpaar gekocht en naar de Verenigde Staten verscheept. In 1997 was het Groninger Museum met steun van een aantal fondsen en donateurs in de gelegenheid deze werken terug te kopen. In samenstelling met een aantal eerder verworven stukken, zoals het portret van Elisabeth Schay dat in 1987 werd aangekocht, bezit het Groninger Museum een prachtig overzicht van Collenius’ monumentale werk en kan een compleet overzicht worden gegeven van het oeuvre van deze voor Groningen zo belangrijke schilder.