Ingang
Oude Delft 183
Organisatie
Onderzoekschool Kunstgeschiedenis, met medewerking van het Instituut voor Cultuur en Geschiedenis, Universiteit van Amsterdam
Informatie van de organisatoren
De machtigen hebben zich altijd kunnen verheugen in de aandacht van de media. Zo verschenen
er tijdens de zestiende en de zeventiende eeuw duizenden prenten van de stadhouders van Oranje-
Nassau Willem I, Maurits, Frederik Hendrik, Willem II en Willem III. De prentkunst was
ongetwijfeld het belangrijkste medium in die roerige periode: snel te produceren, makkelijk van
tekst te voorzien en wijd te verspreiden. In dit symposium worden de verhoudingen onderzocht
tussen geschiedenis, beeldvorming en prentkunst aan de hand van de vijf heel verschillende
stadhouders in vijf heel verschillende tijden.
Daniel Horst zal bespreken welk beeld van Willem I in de politieke prenten wordt
neergezet en welke propagandatechnieken hierbij werden toegepast. Allereerst zal hij kort het
begrip propaganda in de prentkunst toelichten. Vervolgens laat hij voorbeelden van enkele
hoofdthema’s de revue passeren. Daarbij neemt de relatie tussen het propagandamateriaal en het
moment waarop dat in omloop werd gebracht een centrale plaats in.
Na het overlijden van Willem I bleek diens zoon Maurits al snel een uiterst bekwaam
militair strateeg. Van de vele belegeringen die hij uitvoerde werd verslag gedaan op zogenaamde
nieuwsprenten: gedrukte berichten over recente gebeurtenissen waarin een afbeelding centraal
staat. Christi Klinkert bespreekt in haar bijdrage nieuwsprenten uit de periode 1590-1609. Zij zal
laten zien hoe de geheel eigen conventies van dit prentgenre het militaire beeld van Maurits
medebepaalden.
Anne de Snoo bespreekt spot- en zinneprenten uit de tijd van het Twaalfjarig Bestand,
toen Maurits’ militaire rol vrijwel was uitgespeeld. Ze laat zien welk beeld van de stadhouder in
de bestandsprenten werd gecreëerd en gaat na in hoeverre dat overeenkomt met het beeld van
Maurits zoals dat blijkt uit historische bronnen.
De contemporaine beeldvorming rond Frederik Hendrik in de Republiek is louter positief,
en zo eenduidig en gelijkvormig dat er sprake lijkt van een georganiseerde campagne. In zijn
bijdrage zal Elmer Kolfin de inhoud van die beeldvorming bespreken en onderzoeken welke rol
de uitgevers speelden bij de totstandbrenging daarvan.
Simon Groenveld richt zich op de relatie tussen de korte maar stormachtige carrière van
Willem II en de inhoud van de afbeeldingen die van hem werden gemaakt. Op prenten van vóór
1647 is de jonge prins te zien als vorstenzoon, met allerlei kenmerken passend bij zijn afkomst en
bij zijn huwelijk met de Engelse koningsdochter Mary Stuart. In welke zin kwam daarin
verandering na zijn ambtsaanvaarding? En welke gevolgen hadden de tegenstellingen waarbij hij
betrokken was, voor de voorstellingen die toen van hem werden vervaardigd?
Ook het leven van Willem III kende grote lotswisselingen: van aspirant-stadhouder en
daadwerkelijk opvolger van zijn voorvaderen in de Republiek werd hij uiteindelijk koning van
Engeland. Meredith Hale laat zien dat in de Republiek de iconografie vrij consistent blijft, terwijl
er in Engeland een ontwikkeling is van beschermer van het Protestante geloof naar bevrijder en
uiteindelijk geboren vorst. Deze verschillen in de uitbeelding lijken samen te hangen met de
Nederlandse en Engelse markt voor prenten.
Programma
09.45-10.15 Ontvangst; koffie en thee
10.15-10.20 Drs. Daniëlle Lokin, Welkom
10.20-11.00 Dr. Daniël Horst, ‘Deur Gods genade vroom in zijn daad’: het
beeld van prins Willem I in propagandaprenten van de eerste jaren van de Opstand
11.00-11.40 Drs. Christi Klinkert, Nassau in het nieuws. Nieuwsprenten van de
militaire ondernemingen van Maurits van
Nassau (1585-1625)
11.40-12.20 Drs. Anne de Snoo, Maurits en bespot en geprezen. Beeldvorming
van Maurits in de spot- en zinnenprenten van het
Bestand (1609-1621)
12.20-13.30 Lunch, aangeboden door de onderzoekschool Kunstgeschiedenis
13.30-14.10 Dr. Elmer Kolfin, De wreker op de markt. Noordnederlandse
beeldvorming van Frederik Hendrik en
de organisatie van het prentbedrijf
14.10-14.50 Prof. Dr. Simon Groenveld, Van veelbelovend vorstenkind tot neerstortende
Phaeton: de iconografie van stadhouder
Willem II
14.50-15.20 Thee
15.20-16.00 Meredith Hale, MA, Willem III in the Republic and England
16.00-16.20 Discussie
16.20-16.40 Prof. Dr. Rudi Ekkart, Afronding
16.40-17.30 Borrel
Aanmelden bij : Elmer Kolfin (e.e.p.kolfin@uva.nl)
of Ruud Priem (Ruud.Priem@let.uu.nl)