From the museum website
Frederik V, keurvorst van de Palts, was begin 17de eeuw gedurende één winter koning van Bohemen, voordat de politieke situatie hem dwong te vluchten naar Den Haag. Zijn hofhouding heeft grote invloed gehad op de ontwikkeling van de kunsten in de Republiek en de hofcultuur van de Oranjes. Het leven van de Winterkoning in de Hofstad staat komende winter centraal in het Haags Historisch Museum.
Feestelijke banketten, talrijke hofbals, maskerades, toneelopvoeringen en jachtpartijen, maar ook opdrachten aan kunstenaars en architecten, het kon niet op aan het Boheemse hof. Zoveel pracht en praal hadden de bewoners van de Republiek begin 17de eeuw nog nooit gezien. De realiteit was echter minder feestelijk, want het Boheemse koningspaar was statenloos.
Balling in Den Haag
Het leven van Frederik V (1596-1632), keurvorst van de Palts, begint als een sprookje. Hij trouwt in 1613 met Elizabeth Stuart, dochter van de Engelse koning. Zes jaar later wordt hij in Praag gekroond tot koning van Bohemen en kiezen zijn protestante bondgenoten hem uit om de strijd tegen de katholieke keizer te leiden.Hij verliest echter smadelijk en is gedwongen te vluchten. Zijn eerdere bondgenoten durven hem nu niet op te nemen omdat ze bang zijn betrokken te raken in wat later de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) zou gaan heten. Hij wordt uitgelachen, de man die slechts één winter koning van Bohemen was. De Republiek der Verenigde Nederlanden is uiteindelijk bereid het Boheemse koningspaar onderdak te geven. Mede omdat stadhouder Maurits een oom van Frederik is. Het paar krijgt vlakbij het Stadhouderlijk Kwartier, aan de Kneuterdijk, een woning. Verdere kosten worden gedeeld tussen het Engelse koningshuis en de Nederlandse Staten-Generaal.
Het Haagse hofleven
Het statenloze echtpaar bouwt binnen de kortste keren een indrukwekkend hofleven op. Ze laten een zomerresidentie bouwen in Rhenen en geven opdrachten aan diverse schilders. Hun koninklijke status wordt ook op een andere manier gedemonstreerd; belangrijke gasten melden zich eerst aan het Boheemse hof, voordat zij de stadhouder gaan begroeten. Het stadhouderlijk paar bleef niet lang achter. Na haar huwelijk met Frederik Hendrik is de voormalige hofdame van de Winterkoningin, Amalia van Solms, de drijvende kracht achter de verdere ontwikkeling van de hofcultuur in Den Haag. De rivaliteit tussen beide hoven levert fraaie kunstwerken op en inspireert de modegevoelige burgerlijke elite. Schilders als Van Poelenburch, Jordaens, Van Dyck en Van Honthorst hebben het druk. Intussen zet Frederik V ook zijn strijd tegen de katholieke keizer Ferdinand II voort, gesteund door het Engelse koningshuis en de Republiek. In 1632 sterft hij echter roemloos aan een besmettelijke ziekte tijdens een veldtocht. Elizabeth blijft daarna vechten voor de rechten van haar oudste zoon, Karel Lodewijk. Pas in 1649 -na de Vrede van Munster- zou hij zijn vader als keurvorst van de Palts opvolgen. Elizabeth Stuart overlijdt in 1661, net terug in Engeland.
De tentoonstelling
De tentoonstelling De Winterkoning geeft met vele nationale en internationale bruiklenen, een beeld van Den Haag aan het begin van de 17de eeuw. Een tijd waarin het voor de Republiek duidelijk werd dat het smeden van allianties en het zichtbaar maken van macht en status nodig was om succesvol te kunnen opereren op het Europese politieke toneel. Het hofleven van het Boheemse paar in Amberg, Heidelberg en Praag wordt vergeleken met dat in onze residentie. De rol van de Winterkoningin wordt extra uitgelicht, net als de opvoeding van de kinderen, die in 1623 in het Prinsenhof in Leiden werden ondergebracht om daar te worden opgevoed en opgeleid. De relatie met de Oranjes komt natuurlijk uitgebreid aan bod. Niet alleen Frederik V van de Palts had familiebanden met de stadhouder. Amalia van Solms was zowel aan de Oranjeprins als aan de Winterkoning verwant. Haar huwelijk met Frederik Hendrik is van grote invloed geweest op de verdere ontwikkeling van de hofcultuur in Den Haag. Tenslotte wordt de Dertigjarige Oorlog nader belicht, met de oorzaken die tot Frederiks vlucht naar Den Haag hebben geleid. Hierbij komen ook de geloofsovertuigingen uit die tijd aan de orde en de steun die je op grond daarvan kon verwachten.
Co-organizer
De tentoonstelling wordt georganiseerd in samenwerking met het Haus der Bayerischen Geschichte in Augsburg.
Sponsor
Mondriaan Stichting, Stimuleringsfonds voor beeldende kunst, vormgeving en museale activiteiten.