Guest curator
Organisation
Part of a joint project with other institutions in Leeuwarden, De Friese Nassaus (The Frisian Nassaus).
From the museum website
Leeuwarden staat vanaf eind januari in het teken van De Friese Nassaus. Het Fries Museum, het Princessehof Leeuwarden en Tresoar (voormalig Ryksargyf) presenteren de culturele manifestatie de Friese Nassaus. In verschillende uitingen wordt het verhaal verteld van de Friese tak van de Nassau-familie, die aan de oorsprong staat van het huidige Nederlandse vorstenhuis. De Friese Nassaus zijn de rechtstreekse voorouders van koningin Beatrix.
De ontsluiting van het Friese Nassau-archief en de grote dubbeltentoonstelling de Friese Nassaus in het Princessehof Leeuwarden en het Fries Museum, vormen de hoogtepunten van de manifestatie. Daarnaast maken een congres, een rijk geillustreerde publicatie, een televisiedocumentaire en een reeks van activiteiten ook deel uit van de manifestatie.
Start en directe aanleiding van de manifestatie is de presentatie van de inventaris van het omvangrijke Friese Nassau-archief. De persoonlijke archieven van de Friese stadhouders worden bewaard in het Koninklijk Huisarchief te Den Haag, de bestuurlijke stukken zijn te vinden in Tresoar te Leeuwarden, samen een nalatenschap van ruim zestig strekkende meters. Beide instellingen zijn een unieke samenwerking aangegaan om de stadhouderlijke archieven te ontsluiten en daarmee toegankelijk te maken voor een groot publiek. Het resultaat wordt gepresenteerd op maandag 27 januari in Tresoar.
In de grote dubbeltentoonstelling de Friese Nassaus in het Fries Museum en het Princessehof Leeuwarden, die duurt van 28 januari tot 10 juni, wordt de lange en bewogen geschiedenis van de Friese Nassaus gepresenteerd. Dramatische voorvallen en succesvolle momenten wisselen elkaar af. Onder de titel Wapenbroeders en Rivalen staan in het Fries Museum de Friese Nassaus naast en tegenover de Hollandse Oranjes. Onder meer hun gezamenlijke optreden in de strijd tegen de Spanjaarden, hun ruzies, hun huwelijkspolitiek en hun behuizingen worden uitvoerig belicht. In Erfgenamen en Koningen in het Princessehof Leeuwarden komt aan bod hoe de Friese stadhouders de positie en de titel van de Hollandse Oranjes erven en uitdragen. Tevens wordt hier de voortzetting van de Friese wortels in het Nederlandse koningshuis tot aan de dag van vandaag geschetst. Als gastconservator van de tentoonstelling is drs. E. Elzenga aangetrokken, hoofdconservator van Paleis Het Loo Nationaal Museum.
Hun geschiedenis is roerig, glorierijk en dramatisch, vreugdevol en droevig, van groot belang, maar toch relatief onbekend bij een groot publiek. De dynastie van de Friese Nassaus staat aan de oorsprong van het huidige Nederlandse vorstenhuis. Het Princessehof Leeuwarden en het Fries Museum hebben de unieke geschiedenis van de Friese stadhouders tot het brandpunt van een grote tentoonstelling gemaakt.
Directe aanleiding is de ontsluiting van het Nassau-archief die op 27 januari haar afronding krijgt. De dubbeltentoonstelling de Friese Nassaus vertelt – verspreid over beide Leeuwarder musea – de lange en bewogen geschiedenis van een dynastie die met vallen en opstaan uiteindelijk de koninklijke troon besteeg.
De geschiedenis van de Friese Nassaus is de successtory van een Duitse grafelijke familie, al in de 15de eeuw door huwelijk aan de Nederlanden verbonden, voor wie uiteindelijk een koninklijke troon werd gereserveerd.
Door vererving en huwelijken raakten hoe langer hoe meer Nassau-takken betrokken bij de Nederlandse zaak, wat leidde tot een gezelschap van broers, ooms, zwagers en neven, dat gedurende de Tachtigjarige Oorlog de Nederlandse legers aanvoerde tegen Spanje. Centrale figuur daarbij was prins Willem I van Oranje, die als vertegenwoordiger van het Huis Nassau-Dillenburg de lijn van het Huis Nassau-Breda voortzette. Hij werd bijgestaan door zijn broers van wie enkelen het leven lieten op het Nederlandse slagveld. De neven zetten als wapenbroeders de strijd tegen Spanje voort, waarbij het traditionele stadhouderschap – de vertegenwoordiging van de inmiddels afgezette Spaanse landheer – werd verdeeld over de respectievelijke zonen van Willem van Oranje, en diens broer Jan (de Oude), graaf van Nassau. Deze geslachten werden aangeduid met de namen Oranje-Nassau en Nassau-Dietz.
Driemaal raakten beide Nassau-takken verzwagerd, zodat bij het uitsterven van de Haagse tak in mannelijke lijn, de Friese tak zich niet alleen via testamentaire beschikking maar zich ook via de bloedlijn kon beschouwen als de rechtmatige voortzetting van het Huis Nassau-Dillenburg en zijn zoon Willem I van Oranje. Het noordelijk stadhouderschap werd in 1747 omgezet in een nationaal stadhouderschap en in 1815 zelfs in een nationaal koningschap, zodat de geschiedenis van de opkomst van de Friese Nassaus feitelijk de geschiedenis van het huidige Nederlandse koningshuis is.
De Friese Nassaus zijn nu universeel erfgenamen en zullen de koninklijke troon bestijgen. In Erfgenamen en Koningen in het Princessehof Leeuwarden komt aan bod hoe de Friese stadhouders de positie en de titel van de Hollandse Oranjes erven en naar Den Haag verhuizen. Ook wordt op de tentoonstelling in het Princessehof ruim aandacht besteed aan de hofcultuur, de politiek en de dynastieke ontwikkelingen binnen de familie. Prins Willem IV is de eerste Friese Nassau die het bewind voert over de gehele Republiek. Uit zijn zilverkamer zijn de twee verguld zilveren suikerstrooiers die recentelijk werden ontdekt. Erfgenamen en Koningen laat ook zien dat leden van het vorstenhuis regelmatig als koningen naar hun Friese oorsprong terugkeren, een band die tot op de dag van vandaag is blijven bestaan. Dit blijkt onder meer uit de aanwezigheid van het gouden oorijzer door Anna Paulowna gedragen, koningin Wilhelmina’s Fries kostuum en de châtelaine van prinses Juliana. Op de tentoonstelling is daadwerkelijk sprake van een continue en graaf Willem Lodewijk tot aan prins Willem Alexander.
Speciaal voor de tentoonstelling de Friese Nassaus worden onderdelen van de collecties van het Princessehof en het Fries Museum getoond in samenhang met belangrijke bruiklenen uit binnen- en buitenland. Nooit eerder getoonde kunstvoorwerpen uit onder meer het Koninklijk Huisarchief en Duitse verzamelingen zijn in de expositie te zien. Als gastconservator van de tentoonstelling is drs. E. Elzenga aangetrokken, hoofdconservator van Paleis Het Loo Nationaal Museum. De tentoonstelling gaat vergezeld van verschillende nevenactiviteiten die zich zullen concentreren in en rond Leeuwarden.
Sponsor
Hoofdsponsor van de manifestatie is de Friesland Bank.
Catalogue
S. Groenveld, J.J. Huizinga and Y.B. Kuiperen (ed.), Uit de schaduw van Oranje, Nassaus en Friesland door de eeuwen heen, Franeker (Van Wijnen) 2003. 160 pages. Richly illustrated.
ISBN: 90-519-4261-3 (hardbound).