Curators
Peter van der Coelen
Karin van Lieverloo
Museum information
Arthur van Schendel, H.P. Bremmer, Paul Verlaine, Pablo Casals, koningin-moeder Emma en Mussolini, enkele van de bekendste culturele en politieke kopstukken geportretteerd door
Jan Toorop (1858-1928). Onmiskenbaar was Toorop de beroemdste Nederlandse portrettist van zijn tijd: critici roemden zijn portretten unaniem vanwege hun treffende karakterisering. Hoewel Toorop ook nu nog als een grootmeester in dit genre geldt, is het pas voor het eerst dat zijn portretten als groep worden tentoongesteld.
De expositie in Museum Het Valkhof, die samenvalt met het 75ste sterfjaar van de kunstenaar, biedt een overzicht van Toorops loopbaan als portrettist. 140 Tekeningen, prenten en schilderijen zijn te zien: van zelfportretten, beeltenissen van naaste familie en vrienden, kinderen, vrouwen, kunstenaars, schrijvers en dichters tot portretten van politici, zakenlieden, katholieke geestelijken en adellijke personen. Kleurrijk-expressieve schilderijen worden afgewisseld met ingetogen realistische tekeningen. De werken, meerdere nog niet eerder getoond, zijn in bruikleen gegeven door diverse musea, instellingen en particulieren.
De kunstenaar
Jan Toorop, geboren in 1858 in Poerworedjo op Java, het voormalig Nederlands-Indië, komt op veertienjarige leeftijd naar Nederland waar men zijn artistieke talent ontdekt. De kunstenaar trouwt in 1886 met de Ierse Annie Hall die, samen met hun dochter Charley, dikwijls model staat voor genre-achtige portretten. Toorop beweegt zich gemakkelijk en veelvuldig in kunstzinnig-intellectuele kringen. Bevriende kunstenaars, zoals de Belg Guillaume Vogels, maar ook de schrijver Arthur van Schendel en de verzamelaar A.J. Domela Nieuwenhuis worden door hem geportretteerd. In zijn katholieke periode maakt Toorop diverse portretten van geestelijken, zoals dat van pater Charles Raaijmakers. Zelfs koningin-moeder Emma poseert voor Toorop en in het jaar voor zijn dood ontstaat een serie portretten van Mussolini.
Met gevoel voor public relations laat Toorop in de loop der jaren vele reproducties van zijn werken maken, waaronder ook diverse portretten. Soms kleurt hij gereproduceerde tekeningen achteraf zelfs in. Vandaar dat veel mensen in Nederland denken een originele ‘Toorop’ te bezitten. Tijdens het maandelijks kunstspreekuur in Museum Het Valkhof dook vaak zo’n ‘repro-Toorop’ op.
Tentoonstellingsconcept
De expositie toont de werken in relatie tot Toorops uitgesproken ideeën over het portret. Toorop wil ‘de ziel laten uitstralen’, zoals hij zelf schrijft. Als een portret innerlijk gelijkend wordt, zo is zijn idee, dan volgt de uiterlijke gelijkenis vanzelf. De portretkunst van de Vlaamse Primitieven geldt als een belangrijke bron van inspiratie waaraan hij dikwijls refereert, en die hij als maatstaf voor de vervaardiging van zijn eigen portretten hanteert. Om inzicht te krijgen in deze achtergronden zijn diverse brieven, foto’s en andere documenten in de tentoonstelling opgenomen.
Catalogue
Jan Toorop – Portrettist
Peter van der Coelen, editor Karin van Lieverloo
Catalogue of exhibition with the same title held in 2003 in Nijmegen (Museum Het Valkhof)
Zwolle (Waanders) and Nijmegen (Museum Het Valkhof) 2003
ISBN 90-400-8867-5