The exhibition illustrates the fascinating interaction between travel behavior and the development of cartography by means of travel reports, books, letters, maps and atlases, scientific instruments and prints.
The world view of the Europeans in the 16th and 17th century significantly expanded and opened a new world. Explorers, traders and diplomats write down their travel experiences in journals and reports. Travel literature is an important source of information for the mapping industry, which is growing fast.
The exhibition commemorates the 500th anniversary of Gerard Mercator (1512-1594).
Publication
Mercator. Exploring New Horizons
26 x 21 mm, 124 pp., color illustrations, paper bound
Schoten (BAI) 2012
ISBN-13: 9789085866299
From the museum press release, 22 March 2012
Ter ere van het vijfhonderdste geboortejaar van Gerard Mercator brengt Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet vanaf 25 maart tot en met 18 juni 2012 de invloed van het reisgedrag van de 16de-eeuwse Europeaan op de ontwikkeling van de cartografie in kaart. In de tentoonstelling āMercator. Reizen in het onbekendeā staat het museum verder ook stil bij de relatie tussen de Vlaamse cartograaf en de Antwerpse drukkersfamilie. In de permanente museumopstelling staat Mercator op het voorplan met onder andere het topstuk āDe Kaart van Vlaanderenā uit 1540.
Van 25 maart tot en met 18 juni 2012 pakt Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet met een boeiende tentoonstelling uit. Dit naar aanleiding van het vijfhonderdste geboortejaar van cartograaf Gerard Mercator (1512-1594). āMercator. Reizen in het onbekendeā belooft een spannende ontdekkingsreis doorheen de rijke collectie van het museum te worden. Met prenten, objecten, boeken en verhalen uit Mercatorās tijd en ver daarvoor, schetst het museum niet alleen de invloed van het reisgedrag van de 16de- en 17de-eeuwse Europeaan op de ontwikkeling van de cartografie maar ook de relatie tussen de Antwerpse drukkersfamilie en Mercator.
Naast de tentoonstelling staat ook de permanente opstelling van het museum in het teken van Mercator. Mercator en Plantin waren immers tijdgenoten. Ze onderhielden een intensieve correspondentie en Plantin was de distributeur van de publicaties van Mercator. In een speciale Mercatorzaal toont het museum onder andere het recent benoemde topstuk āDe Kaart van Vlaanderenā (1540) uit de eigen collectie. Ook de opstelling atlassen en wetenschappelijke publicaties rond navigatie en cartografie wordt speciaal voor de tentoonstelling aangepast.
Het museum maakt een reis naar alle hoeken van de wereld
Het wereldbeeld van de Europeaan wordt in de 16de en 17de eeuw aanzienlijk uitgebreid. Ontdekkingsreizigers, handelaars en diplomaten schrijven hun reiservaringen neer in dagboeken en verslagen. Ze schetsen zo een beeld van recent ontdekte gebieden en tonen hoe men in die tijd naar onbekende culturen keek.
In Mercator. Reizen in het onbekende neemt het museum de bezoeker mee naar de wereld van Gerardus Mercator aan de hand van reisverhalen, cartografie, navigatie en de relatie met de familie Plantin-Moretus.
Reisverhalen
De reisverhalen vormen een belangrijke bron van informatie voor de cartografie, die een explosieve groei kende. Kaarten worden niet alleen uitgetekend aan de hand van waarnemingen van ontdekkingsreizigers in de 15de en 17de eeuw, maar ook aan de hand van beschrijvingen van handelaars en zeevaarders die al dan niet gewild in weinig gekende gebieden kwamen.
Zo vormde Leo Africanusā (handelaar en diplomaat en een van de laatste der grote Arabische geografen) beschrijving van Noord Afrika uit het eerste kwart van de 16de eeuw, voor Ortelius en Blaeu de basis voor hun kaarten van Afrika. Africanusā beschrijving is tot de 19de eeuw een belangrijke bron van kennis gebleven voor de kennis van de geografie van Afrika. Bovendien vormde hij met zijn werk het begin van een nieuwe traditie: die van de Europese reisbeschrijvingen.
Vertrekkend vanuit 4 reisverhalen wordt telkens een continent uitgelicht: Turkije voor Euraziƫ, Congo voor Afrika, Indonesiƫ voor Zuidoost Aziƫ en Peru voor Latijns Amerika. Boeken en prenten tonen het beeld dat de 16de-eeuwse Europeaan van deze gebieden had. Een selectie kunstwerken van de lokale bevolking waar de reizigers kennis mee maakten, tonen het schril contrast aan met de beeldvorming die in de reisverhalen soms opgehangen werd.
Cartografie
Antwerpen wordt in de 16de eeuw het centrum van de kennisontwikkeling en vooral de praktische toepassing ervan en de verspreiding via de boekdrukkunst. Talrijke wetenschappelijke instrumenten, theoretische traktaten over navigatie en meetkunde en atlassen werden gemaakt en gedrukt in Antwerpen.
De ontwikkeling van de cartografie vergrootte zonder twijfel de mobiliteit van de Europeaan. Hoewel reizigers in de 16de eeuw zich liever baseerden op beschrijvende aanwijzingen, breekt het gebruik van kaartmateriaal in de 17de eeuw pas goed door. Dan is de cartografie en de meetkunde immers ver genoeg ontwikkeld om getrouwe kaarten te maken en degelijke positiebepalingen te doen.
Navigatie
Hoe de reizigers en handelaars in de 16de eeuw hun weg vonden langs de verre kusten, welke gebieden ontsloten waren en welke niet, vertelt het onderdeel over de navigatie. Ook de kennis van de navigatie wordt door de verkenningsdrang van reizigers behoorlijk vergroot. De maritieme expansie zorgt ervoor dat er behoefte is aan nieuwe technieken en instrumenten om veilig en snel bij een bestemming te komen.
De familie Plantin-Moretus en Mercator
De contacten tussen Plantin en Mercator over de verhandeling van de kaarten en globes van deze laatste worden toegelicht in de archiefkamer van de permanente opstelling.
Het was voor de 16de- en 17de-eeuwse avonturier niet ongewoon om voor een lange tijd op handelsmissie of studiereis te vertrekken. Een van hen was Balthasar III Moretus die zijn reiservaringen in een dagboek noteerde. In dit laatste onderdeel van de tentoonstelling belicht het museum het wedervaren in Italiƫ van dit avontuurlijke familielid.
Bij de tentoonstelling hoort ook een publicatie in het Nederlands Mercator: Reizen in het onbekende en in het Engels Mercator: Exploring new horizons die wordt uitgegeven bij BAI. De publicatie zal in de museumshop en de betere boekhandel voor 20 euro te koop zijn.