CODART, Dutch and Flemish art in museums worldwide

Peter Paul Rubens: the life of Achilles

Exhibition: 9 December 2003 - 19 February 2004

The eight newly restored oil sketches in the Museum Boijmans Van Beuningen together with some of the tapestry cartoons for which they served as a model.

Museum information

De ontwerpen die Peter Paul Rubens maakte voor de tapijtenserie Het leven van Achilles vormen een hoogtepunt in zijn omvangrijke oeuvre. Alle acht wandtapijten en de voorbereidende schilderijen van Rubens worden van 30 augustus tot 16 november 2003 getoond in Museum Boijmans Van Beuningen.

Rond 1630-1635 maakte Peter Paul Rubens (Siegen 1577– Antwerpen 1640) de ontwerpen voor een serie van acht tapijten waarin de klassieke held Achilles de hoofdrol speelt. Met bruiklenen uit binnen- en buitenland (in totaal 22 verschillende objecten) is dit de eerste keer dat zo uitgebreid aandacht wordt besteed aan een minder belicht aspect van Rubens’ oeuvre, zijn werk als tapijtontwerper.

Het leven van Achilles

De Achilles-serie toont acht gebeurtenissen uit het leven van Achilles, de held uit Homerus’ Ilias. De serie begint met de zeegodin Thetis die haar zoon Achilles onsterfelijk tracht te maken door hem in de Styx onder te dompelen. Zij hield hem echter vast bij zijn hiel, waardoor dit lichaamsdeel kwetsbaar bleef, de spreekwoordelijke Achilleshiel. De reeks eindigt met de dood van Achilles, doordat Paris een giftige pijl in de hiel van de Griekse held schiet. In de tussenliggende taferelen komen onder andere Achilles’ opvoeding en zijn woede op de leider van de Grieken Agamemnon aan bod.

Voorstudies

Centraal staat de manier waarop de reeks tot stand kwam. Rubens bereidde de serie nauwkeurig voor. Eerst schilderde hij acht relatief kleine olieverfschetsen (ongeveer 45 cm hoog) op paneel. Deze ontwerpen werden daarna uitgewerkt op panelen die ongeveer tweeënhalf keer zo groot waren. Die schilderijen, de zogenaamde modelli, dienden weer als voorbeeld voor de bijna vier keer zo grote kartons. De kartons waren het directe voorbeeld voor de tapijtwevers. Voor het eerst worden alle stadia van dit proces samen geëxposeerd. De kartons hebben de tand des tijds niet overleefd. Bijzonder is dat alle olieverfschetsen en modelli bewaard zijn gebleven en vrijwel allemaal op de expositie te zien zijn. De olieverfschetsen zijn volledig van de hand van Rubens. In de grote modelli werkte de meester echter samen met zijn atelier. Deze samenwerking verschilde per keer.

Museum Boijmans Van Beuningen heeft zeven van de in totaal acht olieverfschetsen van de Achilles-serie in haar bezit. Dat is een unicum. Alle zeven zijn speciaal voor de tentoonstelling gerestaureerd. De achtste schets bevindt zich in Detroit. Op de tentoonstelling zullen de acht voor het eerst sinds de 18de eeuw – toen de serie uit elkaar werd gehaald – bij elkaar te zien zijn.

Tapijten

Tapijten waren in de 17de eeuw vele malen kostbaarder dan schilderijen. Door hun reusachtige formaat (meestal zo’n 4.20 meter hoog) konden ze alleen worden gehangen in paleizen en statige koopmanshuizen. De tapijten van Rubens hebben een schittering en diepte die de kwaliteit en de kracht van zijn schilderijen benadert.

Sinds de 16e eeuw was Brussel het centrum in Europa wat betreft tapijtweefkunst. Rubens geeft daar aan het eind van de 17e eeuw een nieuwe impuls aan. Ofschoon de kleuren iets verbleekt zijn in de loop der eeuwen, hebben de tapijten nog veel grandeur. De Achilles-serie moet in de zeventiende eeuw een bijzonder populaire reeks zijn geweest. Er werden waarschijnlijk meer dan 30 edities van geweven. Bij het weven werd naast zijde en wol ook soms het kostbare zilverdraad gebruikt. Behalve enkele tapijten van de eerste editie zullen er ook voorbeelden te zien zijn van tapijten uit latere edities, waardoor alle acht taferelen van de serie in Museum Boijmans Van Beuningen te bewonderen zijn.

Catalogue

Friso Lammertse, Alejandro Vergara, Annetje Boersma and Willem Jacob Engelsman, Peter Paul Rubens: Het leven van Achilles, Rotterdam (Museum Boijmans Van Beuningen and NAi Publishers) and Madrid (Museo Nacional del Prado) 2003. 151 pages. Illustrated.
ISBN 90-5662-326-5 (hardbound; NAi Publishers).

Spanish edition: Pedro Pablo Rubens. La historia de Aquiles, translated by Goedele De Sterck (Dutch-Spanish) and Jose Luis Gil Aristu (English-Spanish). 152 pages. Illustrated.

Other venue

Madrid, Museo Nacional del Prado (9 December 2003-29 February 2004).

Related events