Prentenkabinet
 |
 |
| Jan Dunselman, Petrus Canisius geeft onderricht aan kinderen, Amsterdam 1928, Museum Amstelkring Ons ‘Lieve heer op zolder | Catechismusonderricht voor kinderen in de kerk, houtsnede, in: Georg Scherer, Catechismus oder Kinderlehr II, Bruck, 1600 |
From the museum website
In 1555 the Nijmegen Jesuit Petrus Canisius wrote his highly influential catechism, the most translated and reprinted book in the history of Dutch literature. On the occasion of the 450th anniversary of this work, Museum Het Valkhof will present an overview of Canisius’ book editions and their translations from the 16th to the 19th century. In addition attention will be paid to the writer and to the context in which the catechism was put together.
Museum press release, 8 February 2005
De wereldberoemde catechismus van de Nijmeegse jezuïet Peter Kanis (1521-1597), beter bekend als Petrus Canisius, is het meest herdrukte en vertaalde boek uit de Nederlandse geschiedenis. Van Canisius’ beschrijving van de katholieke beginselen (in vraag- en antwoordvorm) verschenen tussen 1555 en 2005 maar liefst 1115 verschillende uitgaven in 26 talen. Voor veel katholieken vormde de catechismus tot de jaren 60 van de vorige eeuw de leidraad voor het geestelijk leven van alledag.
Ter gelegenheid van het feit dat Canisius’ catechismus 450-jaar geleden uitkwam wordt in het Prentenkabinet van Museum Het Valkhof een tentoonstelling gehouden onder de titel Petrus Canisius en zijn catechismus 1555-2005. De tentoonstelling is onderdeel van de viering van Nijmegen 2000 jaar, oudste stad van Nederland.
De catechismus van Canisius verscheen begin mei 1555 te Wenen, in opdracht van Rooms-Koning Ferdinand. Binnen de katholieke kerk werd deze catechismus zo invloedrijk, dat die in vele talen werd verspreid over heel Europa en daarbuiten – tot laat in de negentiende eeuw. ‘Canisius’ werd de soortnaam voor een katholieke catechismus. In 1925 werd Canisius heilig verklaard.
De nationale en internationale populariteit van Canisius’ catechismus ligt met name in zijn methodiek. Hij richtte zich op volwassenen, middelbare scholieren en studenten, op kinderen en op ongeletterden. Tekstinhoud en -omvang paste hij aan iedere doelgroep aan. Hij presenteerde het geloof van zijn kerk in eerste instantie vanuit een vreugdevol en fier besef van de rijkdom van zijn christelijke traditie. Daarbij koos hij voor de eigen identiteit van de katholieke kerk, zonder zich af te zetten tegen de protestanten: een uitzonderlijke keuze in het midden van de 16de eeuw.
In Nijmegen leeft de jezuïet Canisius voort in de naam van het voormalige Canisius-college, een befaamd instituut dat diverse Nederlanders voortbracht die tot belangrijke maatschappelijke functies doordrongen (o.a. Lubbers en Van Mierlo), de Canisiussingel, de Canisiuskerk (vandaag de dag Molenstraatkerk genoemd) en het Nijmeegse Canisius-Wilhelminaziekenhuis.
In de tentoonstelling Petrus Canisius en zijn catechismus 1555-2005 krijgt de catechismus van Canisius een ruime context. Uitgaven worden getoond in verschillende vertalingen en uitvoeringen. Daarnaast is er plaats voor schilderijen, prenten en beelden uit de zestiende tot en met twintigste eeuw, die de schrijver en godsdienstleraar Canisius in actie voorstellen. Aparte aandacht krijgen de zogeheten beeldcatechismussen, geïllustreerde uitgaven, die zowel in Europa als in de ‘missies’ populair waren. Ook wordt aandacht geschonken aan een andere catechismus, die door jezuïeten in Nijmegen geschreven werd, en eveneens wereldwijd bekendheid kreeg: de Nieuwe Katechismus van 1966.
Catalogue
Bij deze tentoonstelling verschijnt een geïllustreerd boek (Nederlands-Engels) van de hand van Paul Begheyn SJ, samensteller van de tentoonstelling en directeur van het Nederlands Instituut voor Jezuïeten Studies te Amsterdam. Deze studie heeft het ontstaan, de opzet en de verspreiding van de catechismus van Petrus Canisius tot onderwerp. De uitgave behoudt als zelfstandige publicatie zijn waarde, los van het 450-jarig jubileum.