MuseumgoudA presents the 16-century cartons by Dirck Crabeth (1510-1572) for the stained-glass windows of the Sint-Janskerk in Gouda. The ‘largest drawings of the world’ will be shown alongside the windows.
From the museum’s website:
Ontwerp en glas-in-loodramen eenmalig samen te zien in Gouda: van 23 november 2011 t/m 9 april 2012.
In museumgoudA zijn dit najaar de 16de-eeuwse ontwerptekeningen voor de befaamde glas-in-loodramen van de Sint-Janskerk te zien. De tentoonstelling ‘Schetsen van Schoonheid’ presenteert tekeningen van Dirck Crabeth (1510-1572)– de ‘Rembrandt der glazeniers’ – en belicht het vakmanschap van deze kunstenaar die in opdracht van o.a. Filips II van Spanje en Prins Willem van Oranje werkte. De ontwerpen, voor ramen van 5 tot wel 22 meter hoog, staan bekend als de grootste tekeningen ter wereld en behoren tot de keur van de Hollandse Renaissance. Ze werden de afgelopen zeven jaar in Gouda gerestaureerd en zijn nu eenmalig, samen met de gebrandschilderde ramen in de naastgelegen Sint-Janskerk, te bewonderen
De 72 kleurrijke glas-in-loodramen van de Sint-Janskerk, gewijd aan Johannes de Doper tevens schutspatroon van Groene Hart Stad Gouda, dateren uit de 16de eeuw en zijn gemaakt door vooraanstaande Nederlandse kunstenaars. Deze ‘Goudse Glazen’ overleefden de Beeldenstorm in 1566 en menig natuurgeweld in de loop der eeuwen, net als de 400 jaar oude ontwerptekeningen op ware grootte, die dankzij zorgvuldig beheer door de kerkrentmeesters veilig in de kerk lagen opgeborgen. In Gouda zijn de ontwerpen en de ramen bovendien op hun oorspronkelijke locatie bijeen gebleven; en dat is nergens ter wereld het geval. De Sint-Janskerk nam het initiatief tot restauratie van de enorme tekeningen. Dit project, dat zeven jaar in beslag nam in museumgoudA, is onlangs afgerond. MuseumgoudA en de Sint-Janskerk tonen nu deze bijzondere kunstschatten gecombineerd; na afloop zullen de kwetsbare tekeningen voor langere tijd de kerkkluis in gaan.
De tentoonstelling ‘Schetsen van Schoonheid’ in museumgoudA laat een selectie zien van de mooiste ontwerptekeningen van de hand van Dirck Crabeth (1510-1572) en belicht het artistiek talent en het vakmanschap van deze meester-glazenier. Crabeth gold indertijd als één van de beste glasschilders in het land en hij kreeg opdrachten van vorsten en kerkelijk leiders. Hij ontwierp de voorstellingen voor de ramen en produceerde het gebrandschilderde glas vervolgens ook zelf in zijn atelier. De fraaiste ramen in de Sint-Janskerk, waaronder het beroemde Koningsglas, zijn van Crabeths hand.
Zijn groot gevoel voor landschap en opmerkelijk vermogen tot detaillering in ornamentiek en portret leverde hem later de bijnaam ‘Rembrandt der glazeniers’ op. De tekeningen en de gebrandschilderde ramen van de kerk in Gouda worden dan ook gerekend tot de keur van de Hollandse Renaissance.
Fenomenale tekeningen
De voorstellingen voor de ramen zijn eerst in het klein en vervolgens op ware grootte op papier uitgetekend; daarna werden ze op glas geschilderd. De tekeningen, opgezet in zwart, rood en wit krijt, houtskool, inkt en potlood op grote stroken papier, vormen aaneengeschakeld enorme ontwerpen van 5 tot wel 22 meter hoog; dat maakt ze tot de grootste tekeningen ter wereld. Achter elkaar gelegd nemen de tekeningen bijna twee kilometer in. De ontwerptekeningen, met voorstellingen ontleend aan de Bijbel of aan historische gebeurtenissen bieden niet alleen een kijkje in de keuken van het ontwerpproces, het zijn kunstwerken op zich. Ze zijn in artistiek opzicht van uitzonderlijke kwaliteit en de hand de kunstenaar, zoals die van Crabeth, is er duidelijk in te herkennen.
De ramen in de Sint-Janskerk getuigen eveneens van het groot vakmanschap van de meester-glazenier. In de tentoonstelling wordt de techniek van schets tot glas-in-loodraam uit de doeken gedaan. Daarnaast worden de betekenis en de (kunst)historische en technische aspecten van zowel de tekeningen als van de ramen belicht. Crabeths hield het gehele proces van ontwerp tot glas in eigen hand en maakte Gouda tot bloeiend centrum van glasschilderkunst, met de ramen van de Sint-Janskerk als hoogtepunt.
Restauratie
De ontwerptekeningen bleven ook in de eeuwen na de productie van de ramen een onuitputtelijke bron van kennis over de totstandkoming van de beglazing; ze werden bij restauratie van het gebrandschilderd glas dankbaar geraadpleegd. In de afgelopen zeven jaar zijn de tekeningen op initiatief van de kerkrentmeesters en in samenwerking met adviseurs van het Rijksmuseum in Amsterdam gerestaureerd in Gouda. Inktvraat, vlekken, scheurvorming en ingrepen uit het verleden bedreigden de werken. De 1,2 miljoen euro die nodig was voor de restauratie is opgebracht door de Sint-Janskerk, (cultuur)fondsen en het bedrijfsleven. In de expositie in museumgoudA is aandacht voor dit omvangrijke restauratieproject. De tentoonstelling is voorlopig de laatste gelegenheid om de kwetsbare kunstwerken te bezichtigen; na afloop zullen ze weer veilig in kokers in de kerkkluis worden opgeborgen. MuseumgoudA zal één van de tekeningen in de permanente expositie opnemen.
Cultureel programma
Rond de tentoonstelling is een cultureel programma met lezingen, rondleidingen en een speciaal kinderprogramma. Voor scholieren van het basisonderwijs is er een educatief programma rond de tentoonstelling en de restauratie van de tekeningen.
De tentoonstelling wordt mogelijk gemaakt door bijdragen van o.a. De Mondriaan Stichting, VSBfonds, het ANWB Fonds, Stichting Cultuurfonds Bank Nederlandse Gemeenten, het K.F.Heinfonds, SNS Reaal Fonds en het Prins Bernhard Cultuurfonds en een aantal bedrijven in en om Gouda.