The museum shows an exhibition on art made around 1500 the times of the Devotio Moderna. The exhibition is grouped around themes from the passion of Christ, central to both the writings of the Devotio Moderna as the art of artists such as Albrecht Dürer,Quinten Massys and the makers of the Sarijs-Manuscripts.
From the museum website, 30 November 2011
Rond 1500 werd met het werk van kunstenaars als Abrecht Dürer en Quinten Massys de middeleeuwen op grootse wijze afgesloten, terwijl de renaissance zich al aandiende. De 15e en het begin van de 16e eeuw was ook de tijd waarin de Moderne Devotie haar hoogtepunt beleefde en Thomas a Kempis zijn Navolging van Christus schreef, na de Bijbel het meest gelezen boek in het christendom. De Moderne Devotie inspireerde de kunstenaars van de Sarijs-handschriften. Deze prachtig versierde handschriften werden in het Fraterhuis in Zwolle gemaakt en met name de verluchtingen van de ‘Zwolse meesters’ behoren tot de top van de laat-middeleeuwse boekverluchtingen in Nederland. De kwaliteit (en populariteit) van dit soort bijzondere stukken kwam in 2005 nog nadrukkelijk naar voren in de tentoonstelling rond de ‘Gebroeders van Limburg’. De Zwolse Sarijs-handschriften, die zelden voor een groot publiek worden getoond, vormen dan ook een van de absolute hoogtepunten van de tentoonstelling die Museum de Fundatie en het Historisch Centrum Overijssel presenteren. Naast Dürer, Massys en de Sarijs-handschriften wordt in het Paleis a/d Blijmarkt werk getoond van ondermeer Arnt van Zwolle, de Meester van Hoogstraten en kunstenaars uit de omgeving van Dieric Bouts en Jan Gossaert. Van Albrecht Dürer en Thomas a Kempis is opgebouwd rond de thema’s uit het lijden van Christus, die zowel in de Moderne Devotie als in de beeldende kunst van die tijd centraal stonden.
Menselijk
De tentoonstelling is opgebouwd rond thema’s uit het lijden van Christus. Schilderijen, sculpturen en prenten van onder meer Albrecht Dürer en Quinten Massys, alsook van kunstenaars uit de omgeving van Dieric Bouts en Jan Gossaert, laten zien hoe het beeld van Christus als triomferende koning in de 15de een 16de eeuw verschoof naar Christus als lijdende mens. Dit had nieuwe thema’s in de kunst tot gevolg, waaronder ‘Ecce Homo’ en ‘Christus op de koude steen’. De thema’s lijken rechtstreeks in verband te hebben gestaan met de Moderne Devotie. Het zich inleven in Christus’ lijden paste namelijk helemaal bij het idee van de navolging van Christus, dat het streven was van de moderne devoten. Hoe invloedrijk de Hanzestad Zwolle in die jaren was, niet alleen als thuisbasis van de Moderne Devotie maar ook op kunstgebied, bewijzen de verfijnde beeldhouwkunst van Arnt van Zwolle en de al even subtiele prentkunst van de zogeheten Meester IAM van Zwolle, die inmiddels internationale bekendheid genieten. Van beiden is op de tentoonstelling werk te zien.
Het belang van boeken
Internationaal bekend is ook De navolging van Christus, tussen ca. 1420 en 1441 geschreven door Thomas a Kempis in het Agnietenklooster bij Zwolle. Dit boek, een ‘gids voor de geestelijke weg’, werd hét handboek voor aanhangers van de Moderne Devotie en andere christenen. Het is door de eeuwen heen vertaald in vele talen en geldt zelfs als het meest gelezen boek in het christendom na de Bijbel. De populariteit van De navolging geeft het belang van boeken aan voor de beweging. In de tentoonstelling in Museum de Fundatie is dan ook volop aandacht voor dit aspect van de Moderne Devotie. Een van de grootste centra van boekproductie aan het eind van de 15de eeuw was het Fraterhuis in Zwolle. Hier kopieerden de broeders van de Moderne Devotie en leerlingen van de Latijnse School vele religieuze geschriften, die voorzien werden van gedetailleerde miniatuurschilderingen. Een van die geschriften is de imposante zesdelige Zwolse Bijbel uit het bezit van de universiteitsbibliotheek in Utrecht. Twee van de zes delen zijn op de tentoonstelling te zien. De makers van de miniaturen in de Zwolse Bijbel hebben waarschijnlijk ook een aantal van de zogeheten ‘Sarijs-handschriften’ versierd, waarvan er in Museum de Fundatie maar liefst vijftien te zien zijn.
Marijs of Sarijs?
De Sarijs-handschriften is een groep middeleeuwse teksten, versierd door schilders die verbonden waren aan het Zwolse Fraterhuis. De handschriften zijn rijk ‘verlucht’ met kleurige miniaturen. De boeken werden gekopieerd door leerlingen van de Latijnse School in Zwolle, die naast het Fraterhuis gehuisvest was. Zij verdienden zo kost en inwoning bij de broeders van de Moderne Devotie. Tijdens het overschrijven van de teksten ontstonden wel eens fouten, misschien omdat de leerlingen niet alle letters goed konden lezen. Zo verbasterden zij in hun werk de naam van de heilige Marijs in ‘Sarijs’. De Sarijs-handschriften zijn over de hele wereld verspreid geraakt. Ze vormen een duidelijk herkenbare groep handschriften door de opmerkelijke aanwezigheid van deze niet-bestaande heilige Sarijs in de heiligenkalender. Het Historisch Centrum Overijssel heeft vier Sarijs-handschriften in zijn collectie. Drie daarvan zijn getijdenboeken, waarvan één in bruikleen is van de Overijsselse bibliotheekdienst. In 2008 kon ook een psalmenboek aan de collectie worden toegevoegd, het enige psalmenboek dat van de circa 80 tot 90 Sarijs-handschriften bewaard bleef. In de tentoonstelling in Museum de Fundatie, die op initiatief van het Historisch Centrum tot stand kwam, zijn deze vier aangevuld met andere, eveneens prachtig verluchte handschriften uit overige collecties.