Detail onderwijsplaat met een perspectiefanalyse van Jan van Eycks Arnolfiniportret,
getekend door P.T.A. Swillens voor de kunstgeschiedenis colleges die professor Willem Vogelsang
tussen 1924 en 1936 gaf aan het Utrechts Kunsthistorisch Instituut, 145 x 100 cm.
Utrecht, Universiteitsmuseum Utrecht
Willem Vogelsang (1875-1954) was the first professor of art history at a Dutch university, Utrecht University. To mark the 100th anniversary of his appointment in 1907, the department of art history of Utrecht University is collaborating with the Centraal Museum in an exhibition of the inspired visual materials that he developed, together with his younger colleague Piet Swillens, for use in teaching art history.
Museum press release, 20 September 2007
Kunsthistorische onderwijsplaten
Het Centraal Museum Utrecht toont van 9 november 2007 t/m 6 januari 2008, een selectie van de collegeplaten van Willem Vogelsang (1875 – 1954). Aanleiding voor de tentoonstelling is de benoeming van Vogelsang als de eerste hoogleraar kunstgeschiedenis in Nederland honderd jaar geleden. Uit zijn aanstelling ontstond de huidige vakgroep Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht, die dit jaar dus haar honderdjarig bestaan viert. Omstreeks 1930 liet Vogelsang de platen speciaal vervaardigen om ze te gebruiken ter illustratie van zijn colleges. Deze platen geven ons niet alleen een goed beeld van het kunsthistorisch onderwijs van voor de Tweede Wereldoorlog, maar zijn ook kunstvoorwerpen op zich.
Meesterwerken verbeeld
Vogelsang maakte tijdens zijn colleges gebruik van platen die hij door Piet Swillens had laten maken. Swillens was een bekwame tekenaar en werd daarom in 1918 aangenomen als amanuensis. De platen, met perspectieftekeningen en doorsneden van meesterwerken uit de kunstgeschiedenis, dienden als instructiemateriaal en ondersteunden de colleges van Vogelsang. De schilderijen die op de platen voorkomen stammen van de vroegchristelijke tijd tot de late zeventiende eeuw.
Cursus compositie
Vogelsang gebruikte de platen als voorbeelden voor zijn colleges over de compositie in de kunst; een cursus die zich uitstrekte over vier jaar en die hij tweemaal gegeven heeft. Daarnaast waren er docenten voor andere vakken, zoals iconografie, klassieke archeologie, natuurwetenschappelijk onderzoek naar kunst en middeleeuwse bouwkunst, zodat de opleiding een vollediger curriculum kreeg. In 1921 kreeg kunstgeschiedenis een eigen doctoraal examen waarmee het niet meer uitsluitend een bijvak was maar een volledige studie werd. Willem Vogelsang was bovendien al vanaf 1908 onderdirecteur van het Utrechtse Stedelijk Museum en speelde als raadsman een belangrijke rol op de achtergrond in de realisatie van het Centraal Museum Utrecht dat tot stand kwam uit het Stedelijk Museum, Museum Kunstliefde en het Aartsbisschoppelijk Museum.
Samenwerking
Het initiatief voor de tentoonstelling is genomen door prof. dr. Jeroen Stumpel en dr. Annemieke Hoogenboom om, in samenwerking met het Universiteitsmuseum en het Centraal Museum Utrecht, het honderdjarige bestaan te vieren van de vakgroep Kunstgeschiedenis. Bovendien organiseert de Universiteit Utrecht een symposium dat gehouden zal worden op 9 en 10 november 2007.
Utrechtse kunst en cultuur in het Centraal Museum
‘De collegeplaten van Willem Vogelsang’ is deze zomer en dit najaar een van de tentoonstellingen in het Centraal Museum die gewijd zijn aan Utrechtse kunst, cultuur en geschiedenis. Want het Centraal Museum wil graag naast een landelijk en internationaal, ook een lokaal podium zijn voor de beeldende kunsten. ‘Gerard van Rooy – Etser’ is een overzichtstentoonstelling van het oeuvre van de graficus Gerard van Rooy die zijn leven lang in Utrecht werkzaam was. Hij ontwikkelde in zijn werk een poëtische stijl en een zeer geperfectioneerde techniek.