CODART, Dutch and Flemish art in museums worldwide

Van Amsterdam naar Parijs: hoogtepunten uit de collectie Teixeira de Mattos

From Amsterdam to Paris: highlights from the Teixeira de Mattos collection Exhibition: 16 December 2004 - 13 March 2005

Joseph Teixeira de Mattos (1892-1971), Zelfportret, 1921
Potlood, penseel in waterverf, 596 x 413 mm
Haarlem, Teylers Museum

Museum press release, 8 december 2004

Ter gelegenheid van zijn vertrek naar het Louvre Museum in Parijs, selecteerde hoofdconservator Carel van Tuyll van Serooskerken een aantal van zijn favoriete werken uit de collectie van kunstenaar Joseph Teixeira de Mattos (1892-1971). Deze kunstenaar woonde vanaf 1938 in Parijs en bracht met zijn echtgenote een interessante verzameling tot stand. Deze omvatte niet alleen zijn eigen werk, maar ook het werk van tijdgenoten en bevriende kunstenaars als George Hendrik Breitner, Joseph Mendes da Costa, Samuel Jessurun de Mesquita, Isaac Israëls, John Rädecker en Dirk Nijland. Alle werken – landschappen, portretten, dieren, maar ook straatgezichten – behoren tot de vaste collectie van Teylers Museum. Bijzonder zijn de tekeningen van Joseph Teixeira waarin hij het dagelijks leven in Parijs vastlegde met zijn voetgangers, spelende kinderen en wandelaars in de Jardin du Luxembourg. Nooit eerder werden deze samen getoond met de werken waarmee het echtpaar Teixeira de Mattos zich in hun Parijse appartement omringde. Van Amsterdam naar Parijs biedt nu een eerste kans om de mooiste kunstwerken uit die collectie samen te zien.

Joseph Teixeira (1892-1971), in Amsterdam geboren, was in essentie autodidact. Zijn talent had zich al vroeg geopenbaard, maar de opleiding die zijn ouders hem wilden laten volgen beviel hem niet. Belangrijker was de invloed van twee oudere Portugees-joodse kunstenaars, Joseph Mendes da Costa (1863-1939) en Samuel Jessurun de Mesquita (1870-1944). Het was Mendes die de jonge Teixeira in 1914 in contact bracht met de bekende kunstcriticus H.P. Bremmer. Zijn adviezen hielpen de kunstenaar op weg bij het ontwikkelen van een persoonlijke, realistische stijl en een karakteristieke werkwijze. Vanaf het begin beet hij zich vast in een beperkt aantal onderwerpen die hij over langere periodes steeds opnieuw in beeld bracht ; en later ook zijn omgeving met huizen, straatgezichten, solitaire bomen en op straat wandelende personen.

In de late jaren twintig bezocht Teixeira voor het eerst Parijs, een stad die al snel een grote betekenis voor hem kreeg. In tegenstelling tot de vele andere Hollandse kunstenaars die door de eeuwen heen hun toevlucht in Parijs hebben gevonden, zocht hij er niet de bevrijdende werking van het Franse ‘vie de bohème’ met zijn café’s, cabarets en ateliers. Integendeel, hij lijkt veeleer het isolement te hebben gezocht. Ook liet hij zich niet meeslepen door de laatste artistieke ontwikkelingen die Parijs destijds het mecca voor veel kunstenaars maakten. In 1938 keerde het echtpaar Teixeira Amsterdam de rug toe en verhuisde definitief naar Parijs, waar Joseph Teixeira het dagelijks leven in zijn kunstwerken vastlegde.

Al in 1929 werden vier van Joseph Teixeira’s tekeningen door Teylers Museum verworven. Vanaf dat moment gaf het echtpaar jaarlijks de oogst tekeningen van het afgelopen jaar in bewaring van het museum. Zo ontstond een enorme collectie, die veel van Teixeira’s mooiste tekeningen bevatte. Na de dood van Joseph Teixeira in 1971 in Parijs, bleef mevrouw Teixeira tot haar dood in 1993 een trouwe bezoekster van het museum, waar Carel van Tuyll haar de in depot gegeven tekeningen en schilderijen van haar man liet bekijken, rangschikken en becommentariëren.

Uit de omvangrijke collectie selecteerde vertrekkend hoofdconservator Carel van Tuyll van Serooskerken nu een aantal bijzondere werken, als persoonlijk document. Twintig jaar was Van Tuyll verbonden aan Teylers Museum. Per 1 januari 2005 wordt hij Hoofdconservator van de Afdeling Prenten en Tekeningen van het Louvre Museum in Parijs, waar hij deze post als eerste buitenlandse conservator zal bekleden.