In celebration of its 150th anniversary, the Royal Antiquarian Society (KOG) is holding numerous presentations, exhibitions and, for its members, a symposium. The exhibitions are devoted to Christiaan Andriessen (Amsterdam, Stadsarchief Amsterdam) and Cornelis Troost (Enschede, Rijksmuseum Twenthe). The presentations consist of loans of significant objects from each of the 12 provinces of the Kingdom of the Netherlands to an institution in that province, with extra attractions for the city of Amsterdam.
From the website of the KOG
Het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap (KOG) viert in 2008 zijn 150-jarig bestaan. Halverwege de negentiende eeuw werden veel cultuurhistorische objecten naar het buitenland verkocht en monumenten gesloopt. Reden voor een aantal vooraanstaande Amsterdammers om in 1858 een genootschap op te richten dat zich van het begin af aan heeft ingezet voor het behoud van Nederlands cultureel erfgoed.
Koninklijk Oudheidkundig Genootschap 150 jaar
Op 8 juli 1858 richtte een tiental vooraanstaande Amsterdammers het Oudheidkundig Genootschap op. Het genootschap had ten doel ‘de kennis der Oudheden te bevorderen, inzonderheid als Bronnen Geschiedenis, Kunst en Nijverheid’. Streven was een collectie bijeen te brengen en die op te stellen in een publiektoegankelijke ruimte, een soort museum dus. Koning Willem III was onmiddellijk bereid als beschermheer op te treden en gaf het genootschap nog hetzelfde jaar het predikaat Koninklijk.
Al snel stroomden de bruiklenen, schenkingen en legaten binnen. Ook kwam er geld beschikbaar om op veilingen belangrijke aankopen te doen. Nu, 150 jaar later, beschikt het genootschap over ruim 35.000 objecten, meer dan 2500 daarvan zijn in bruikleen gegeven aan Nederlandse musea.
Het honderdvijftigjarig bestaan van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap wordt in het najaar gevierd met een reeks presentaties van topstukken uit de KOG-collectie, in elke provincie een. Zo is het gotische dressoir uit het hofje Paling en Van Foreest in Alkmaar tijdelijk te zien in het Stedelijk Museum in Alkmaar en wordt de 17de -eeuwse zilveren beker uit Zwartsluis getoond in het Stedelijk Museum in Zwolle.
Verder worden er in het land vier tentoonstellingen gehouden waarbij het bezit van het KOG de hoofdmoot vormt: de waaiercollectie van mejufrouw Van Eeghen zal te zien zijn in het Museum Willet Holthuysen in Amsterdam, de tekeningen van Cornelis Troost in Rijksmuseum Twenthe in Enschede en de tekeningen van Christiaan Andriessen in het Stadarchief in Amsterdam. Het glaswerk dat Koning Willem III het KOG ten geschenke gaf, wordt getoond in Nationaal Museum Paleis Het Loo in Apeldoorn.
Ter gelegenheid van het jubileum wordt gedurende enkele maanden in elke provincie een object getoond uit het bezit van het KOG dat een relatie heeft met de desbetreffende provincie. Voor de leden wordt in het jubileumjaar een reeks van activiteiten georganiseerd.
Presentaties in Amsterdam en alle 12 provincies
Friesland
Hidde Nijland Museum Hindeloopen
16 september 2008 t/m 18 januari 2009
Hindelooper poppenkamer, begin 1900
Deze bijzondere poppenkamer is beschilderd in Hindelooper stijl en voorzien van het wapen van Hindeloopen. Het Hidde Nijland Museum heeft deze poppenkamer sinds 1965 in bruikleen van het KOG.
Groningen
Groninger Museum, Groningen
22 november 2008 t/m 25 mei 2009
Zilveren, deels vergulde Hansje in de kelder, Focke Raerda, 1670
Drinkschalen met de bijnaam ‘Hansje in de kelder’ werden gebruikt bij huwelijken en geboorten. Wordt de schaal gevuld, dan rijst een figuurtje – ‘Hansje’ – op uit de bol in het midden. Bij deze schaal is de bol gegraveerd met huwelijkssymbolen. Uit de merken blijkt dat de schaal in 1670 is gemaakt door de Groningse zilversmid Focke Raerda. ‘Hansje in de kelder’ werd in 1859 door het KOG verworven op de veiling Moyet en behoorde van het begin af aan tot de topstukken van de KOG-collectie.
Drenthe
Drents Museum, Assen
16 september 2008 t/m 12 januari 2009
Waaier met Jugendstilmotieven
Het Drents Museum beheert sinds 1977 de collectie van de Stichting Schone Kunsten rond 1900 met interessante Jugendstil- en Art Deco-objecten. Daarom wordt in Assen een bijzondere waaier met Jugendstilmotieven geëxposeerd. De waaier maakt deel uit van de waaiercollectie van mejuffrouw Isa van Eeghen die in 1997 aan het KOG werd overgedragen.
Overijssel
Stedelijk Museum Zwolle
16 september 2008 t/m 12 januari 2009
Zilveren dekselbokaal, bekend als de ‘beker van Zwartsluis’, Johan Kuynder, 1676
Henderick Bentinck, drost van Vollenhove, schonk in 1678 deze beker aan het vestingstadje Zwartsluis ter compensatie voor het stadszilver dat in 1672 was buitgemaakt door de troepen van de bisschop van Münster. De beker werd gemaakt door de Zwolse zilversmid Johan Kuynder. Een inscriptie op de onderkant, onder het portret van Bentinck, verordonneerde dat de beker altijd op het stadhuis van Zwartsluis bewaard moest blijven. Toch besloot het gemeentebestuur in 1864 de beker te verkopen. Uiteindelijk kon het KOG de beker verwerven. De beker is versierd met allegorische voorstellingen van de oorlog, met portretten van prinsen van Oranje en allerlei gegraveerde teksten.
Gelderland
Museum Het Valkhof, Nijmegen
16 september 2008 t/m 18 januari 2009
Roemer, gegraveerd met gezicht op Nijmegen, 1644
Op een roemer van groen glas van ongewoon groot formaat (24,3 cm.) is met een diamantstift een gezicht op Nijmegen gegraveerd, naar voorbeeld van een anonieme prent. Bovenaan staat het opschrift Niemegen en ook verschillende andere locaties zijn met teksten aangegeven. De gravering is net boven de stam gedateerd 1644. Het glas maakte deel uit van de glascollectie van de Amsterdamse apotheker en KOG-lid Daniel Henriques de Castro, zelf een verdienstelijk glasgraveur, die in 1891 door zijn zoon aan het KOG werd gelegateerd.
Flevoland
Nieuw Land Erfgoedcentrum, Lelystad
16 september 2008 t/m 17 november 2008
Man en vrouw in Schokker klederdracht, J.M.A. Rieke, 1898
18 november 2008 t/m 18 januari 2009
Jongeman in Urker klederdracht, J.M.A. Rieke, 1898
De tekenaar J.M.A. Rieke (1851-1899) maakte in 1898 een reeks gekleurde tekeningen van Nederlandse klederdrachten voor een tentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam ter ere van de inhuldiging van koningin Wilhelmina. De serie werd in 1899 door Rieke aan het KOG gelegateerd en telt in het totaal 26 platen. De collectie dient inmiddels als belangrijk documentatiemateriaal voor de geschiedenis van de Nederlandse klederdracht. Voor Flevoland werden de bladen uitgekozen met klederdrachten van de voormalige eilanden Urk en Schokland die nu deel uitmaken van de Noordoostpolder.
Utrecht
Museum Catharijneconvent, Utrecht
16 september 2008 t/m 18 januari 2009
Historiebijbel, ca. 1435-1440
De historiebijbel beschrijft de geschiedenis van het Joodse volk aan de hand van oudtestamentische verhalen en bevat twaalf miniaturen. Hij wordt toegeschreven aan de Meester van de Utrechtse Bijbel; het is echter niet geheel zeker of de bijbel ook daadwerkelijk in Utrecht is ontstaan. De bijbel werd in 1898 aan het KOG gelegateerd door David Henriques de Castro Mzn., KOG-lid van het eerste uur.
Noord-Holland
Stedelijk Museum Alkmaar
16 september 2008 t/m 18 januari 2009
Dressoir uit het Provenhuis Paling en Van Foreest, ca. 1525
Het KOG kocht het eikenhouten dressoir in 1862 nadat het gevonden was op de zolder van het Provenhuis (hofje) Paling en Van Foreest in Alkmaar. Dit hofje werd in 1540 gesticht door het echtpaar Pieter Palinck en Josina van Foreest. Waarschijnlijk is het meubel omstreeks 1525 gemaakt voor een schutterij, getuige het schutterij-embleem op het linkerdeurtje, en diende het om belangrijke gildestukken in op te bergen. Het was kennelijk bedoeld om vrij in de ruimte te staan, want ook de achterzijde is versierd. Gotische meubelen zijn zeer zeldzaam, zeker als ze voorzien zijn van zulk gedetailleerd en goed bewaard gebleven snijwerk.
Zuid-Holland
Museum Meermanno, Den Haag
16 september 2008 t/m 15 december 2008
Getijdenboek, ca. 1480
In 1859 schonk KOG-lid D.D. Büchler dit middeleeuwse, in Noord-Nederland vervaardigde, handschrift aan het KOG. Het bestaat uit 140 perkamenten bladen (280 bladzijden) waarvan er zeven voorzien zijn van miniaturen met religieuze voorstellingen. Verder bevat het handschrift mooi versierde kapitalen en randversieringen. Het boek heeft nog de oorspronkelijke kalfsleren band met zilveren, deels vergulde sloten. De tekst bestaat onder andere uit een heiligenkalender en meditatieve teksten van Geert Groote.
Zeeland
Zeeuws Museum, Middelburg
16 september 2008 t/m 18 januari 2009
Album amicorum van Anna Maria van Citters, 1610-1621
Het album amicorum (vriendenalbum) van de Middelburgse Anna Maria van Citters, gevat in een omslag van groen fluweel, bevat tientallen ingekleurde prenten, tekeningen en teksten. Deze zijn door vrienden en familie vervaardigd tussen 1610 en 1621. Het album behoort daarmee tot de vroegste alba amicorum die bewaard zijn gebleven.
Sinds het album in 1879 door het KOG werd gekocht, is het nooit meer in Middelburg te zien geweest.
Noord-Brabant
Noordbrabants Museum, ’s-Hertogenbosch
16 september 2008 t/m 18 januari 2009
Plaquette van parelmoer met de Slag van Lekkerbeetje, Jean Bellekin, 1628
De Slag van Lekkerbeetje vond plaats op 5 februari 1600 op de Vughterheide bij ’s-Hertogenbosch. Aanleiding was de gevangenneming van een Franse aanvoerder in Hollandse dienst door Gerard van Houwelingen, bijgenaamd Lekkerbeetje, het jaar daarvoor. De slag was in feite een duel tussen Lekkerbeetje en de Franse commandant De Breauté, elk met twintig soldaten. Lekkerbeetje werd al snel gedood maar zijn mannen vochten door en verjoegen de Fransen. De Breauté en vier van zijn soldaten werden door het Bossche gepeupel gedood. De slag, hoewel strategisch van geen betekenis in de Tachtigjarige Oorlog, is veel beschreven en uitgebeeld, zoals op deze plaquette van parelmoergraveur Bellekin. De plaquette werd in 1859 door het KOG aangekocht op de veiling Moyet.
Limburg
Stedelijk Museum Roermond
16 september 2008 t/m 18 januari 2009
Model van de St. Martinuskerk te Wijk (Maastricht)
Het Stedelijk Museum is gevestigd in het voormalige woonhuis en de werkplaats van architect P.J.H. Cuypers, bouwer van veel kerken en onder andere het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam. De Martinuskerk in Wijk (Maastricht) is een van Cuypers’ vroege werken, nog voor zijn grote doorbraak, en werd voltooid in 1858. Het model van de kerk was ooit in het bezit van het KOG. Cuypers nam het echter in 1903 mee terug naar Roermond, waar hij een museum wilde oprichten. Dat museum kwam er toen niet, maar de maquette is wel in Roermond gebleven.
Amsterdam
Rijksmuseum, Philipsvleugel
16 september 2008 t/m 18 januari 2009
Nassause wapenrok, ca. 1640
De wapenrok werd door een van de herauten gedragen bij de begrafenis van stadhouder Frederik Hendrik in 1647 en bijna honderd jaar later nog een keer bij de begrafenis van stadhouder Willem IV. Hij is op de rug geborduurd met de wapens van het huis van Oranje-Nassau, waarschijnlijk naar ontwerp van John Smout. Het KOG kocht het bijzondere kledingstuk in 1859 op de veiling Moyet voor 50 gulden. Sinds 1885 is de Nassause wapenrok in bruikleen van het KOG in het Rijksmuseum en daar een van de pronkstukken van de collectie Nederlandse Geschiedenis.
Kist van Hugo de Groot, 1600-1615
Volgens overlevering is dit de boekenkist waarin Hugo de Groot op 22 maart 1621 uit Slot Loevestein ontsnapte met hulp van zijn vrouw Maria van Reigersbergh en hun dienstmeisje Elsje van Houweningen. De vooraanstaande schrijver en jurist Hugo de Groot (Grotius) was samen met Johan van Oldenbarnevelt een van de belangrijkste tegenstanders van stadhouder prins Maurits. Die liet Van Oldenbarnevelt in 1619 ter dood veroordelen en legde De Groot een levenslange gevangenisstraf op in de staatsgevangenis Slot Loevestein. De Groot vluchtte naar Parijs, kwam in 1631 terug in Nederland en moest kort daarop weer vluchten, eerst naar Duitsland en daarna naar Zweden en Parijs. De kist werd in 1873 per legaat geschonken aan het KOG en is sinds 1930 in bruikleen bij het Rijksmuseum.