Het Frisia Museum te Spanbroek is bijzonder trots op de aanwinst Zelfportret met bontkraag (1940) van Charley Toorop. Dit werk was het laatste zelfportret van deze kunstenares dat nog in particuliere handen was. Alle zelfportretten van Toorop bevinden zich nu in Nederlandse museale collecties. Het werk is een fantastische aanvulling op de collectie van het Frisia Museum dat al een prachtige serie zelfportretten bezit van o.a. Carel Willink, Wim Schuhmacher, Dick Ket, Raoul Hynckes, Jan Mankes, Edgar Fernhout en Johan Mekkink. Charley Toorop mocht in deze rij niet ontbreken. Het portret is vanaf 2 september a.s. in het museum te bezichtigen.

Zelfportret met bontkraag, 1940

Toorop heeft in totaal 17 zelfportretten geschilderd. Het laatste schilderde zij in 1955: het jaar van haar overlijden. In het Zelfportret met bontkraag heeft zij zichzelf op 49-jarige leeftijd afgebeeld. Een licht grijze verkleuring bij haar haargrens en de scherpe lijnen in voorhoofd en bij de ogen doen haar leeftijd vermoeden. De bontkraag plaatst het portret terug in de tijd, maar verder heeft zij weinig ruimte gelaten voor detaillering van de omgeving waardoor het geheel iets tijdloos krijgt. De kleuren in de linkerbovenhoek stellen de onderkant van een schilderpalet voor. Deze had Toorop in haar atelier in Bergen aan de muur hangen. Het frontale gezicht heeft zij iets uit het midden geplaatst, waardoor de rechterzijde van het hoofd een fractie afgesneden wordt door het kader. Door de frontaliteit van het gezicht valt het verschil in beide ogen nog eens extra op. Haar linker oog is beduidend groter en in tint iets donkerder. De intense blik lijkt de beschouwer op het eerste gezicht te willen doorboren, maar hoe langer er naar de ogen gekeken wordt, hoe meer zij zich naar binnen keren. Charley maakt in juli 1940 melding van dit zelfportret in een brief aan haar goede vrienden, de familie Schorer: “Ik ben geregeld bezig aan luchtige dingen, bloemen in de tuin omdat ik die op het ogenblik verkopen kan, maar ook aan een klein zelfportretje [..].”

Charley Toorop (1891 – 1955)

Charley Toorop is een opvallende figuur binnen het Nederlands realisme. Haar werk kenmerkt zich door een glad oppervlak, felle kleuren en scherpe licht-donker contrasten. Haar portretten, stillevens en beelden van de natuur krijgen hierdoor een grote expressieve kracht. Compositie of dieptewerking hebben geen prioriteit, de aandacht ligt bij het onderwerp. Een portret van Toorop is altijd indringend door de manier waarop de geportretteerde de beschouwer frontaal aankijkt met grote ogen en verscherpte gelaatstrekken. De stijl waarin Toorop haar portretten schildert staat op zichzelf en is met geen andere Nederlandse portrettist te vergelijken. Wel is er een verre verwantschap te ontdekken met de Neue Sachlichkeit, de Duitse variant van het neo-realisme, wat betreft haar sociale en maatschappelijke betrokkenheid. Haar engagement wist Charley op een zeer eigen, geheel objectiverende wijze in haar portretten vast te leggen. Bekend zijn natuurlijk vooral haar groeps- en vriendenportretten, zoals het monumentale werk Maaltijd der Vrienden. In haar expressief realistische zelfportretten geeft zij een onverbloemde kijk op zichzelf weer.

Met dit portret bezit het Frisia Museum nu negen werken van Charley Toorop. De aankoop is tot stand gekomen door kunstbemiddeling M. Erdman B.V.

Het Frisia Museum

Het Frisia Museum richt zich op de schilderkunst van de (magisch) realisten uit de interbellum periode, hun buitenlandse tijdgenoten en naoorlogse realisten. Alle topstukken uit de vaste collectie zijn permanent bezichtigen waaronder werk van Carel Willink, Pyke Koch, Jan Mankes, René Magritte, Paul Delvaux, Fernando Botero en vanaf 2 september ook weer Tamara de Lempicka (terug uit de Royal Academy, Londen).