CODART, Dutch and Flemish art in museums worldwide

Gustaaf Wappers as Long Term Loan from Utrecht to Leiden

Today, during the annual celebration of Leidens Ontzet, commemorating the lifting of the Spanish siege of Leiden on 3 October 1574, the Centraal Museum in Utrecht hands over its painting De zelfopoffering van Burgemeester van der Werff (The sacrifice of Burgomaster van der Werff) to the Stedelijk Museum De Lakenhal in Leiden on long-term loan. This huge 19th-century canvas by the Belgian painter Gustaaf Wappers depicts a legendary scene that is said to have taken place during the siege of Leiden: Burgomaster van der Werff offering his own body as food to the hungry citizens.

The painting will be on show in Leiden from 21 October on.

Gustaaf Wappers (Antwerpen 1803 – Parijs 1874),
De zelfopoffering van Burgemeester van der Werff
(The sacrifice of Burgomaster van der Werff)
Collection Centraal Museum, Utrecht, on long-term loan to
Stedelijk Museum De Lakenhal, Leiden

Press release Centraal Museum, Utrecht

De Antwerpse schilder Gustaaf Wappers, die met zijn schilderij over de opoffering van de Leidse burgemeester van der Werff het startsein gaf voor de Belgische revolutie, was de afgelopen zomer prominent aanwezig in de tentoonstelling Alles werd anders in het Centraal Museum te Utrecht. Omdat het schilderij een gigantisch formaat van ruim 3 x 4 meter heeft, werd het zelden eerder getoond; voor de zomertentoonstelling werd speciaal een deur uit de gevel gehaald om het schilderij naar binnen te dragen. Door het in langdurig bruikleen te geven aan het Leidse Museum hoopt het Centraal Museum het schilderij permanent te kunnen tonen.

Gustaaf Wappers en het Leids ontzet

De zelfopoffering van burgemeester van der Werff beeldt een legendarische gebeurtenis af die zou hebben plaatsgevonden tijdens het beleg van Leiden door de Spanjaarden. Na een korte onderbreking werd de belegering vanaf eind mei 1574 hervat. In de stad waren geen voorraden aanwezig, waardoor al snel grote voedseltekorten ontstonden. De pestepidemie die op de hongersnood volgde, zorgde ervoor dat de bevolking, die op dat moment uit 6000 inwoners bestond, bijna werd gehalveerd. De getergde, uitgehongerde en wanhopige burgerij drong bij het stadsbestuur aan op overgave. De als gematigd bekend staande burgemeester Pieter Adriaansz. van der Werff (1529-1604) zou daarop zijn lichaam te hebben aangeboden, met als doel het volk ervan te overtuigen vol te houden: "Zijt gij dan met mijn dood geholpen, neemt mijn lichaam, snijd dat aan stukken, ende deylt daar van soo veele als strekken mach, ik bens getroost." Zo waren volgens Jan Fruytiers in zijn tweede editie van de geschiedenis van het beleg van Leiden (1577) de woorden van de burgemeester. De zelfopoffering maakte zoveel indruk, dat met hernieuwde moed werd stand gehouden, totdat de stad op 3 oktober 1574 werd ontzet. Wappers situeert de gebeurtenis voor het stadhuis aan de Breestraat, dat daar echter pas twee decennia na het ontzet werd gebouwd. Een precieze plaats van de gebeurtenis wordt in de verhalen niet aangegeven.